قابليت جمع شيوه‌هاي جبران خسارت قراردادي در حقوق اسلام و ايران در مقايسه با اسناد بين‌المللي

The Convention on International Sale of Goods, the Principles of European Contract Law

در فقه اماميه، حقوق ايران و اسناد مهم حقوق بازرگاني بين ­المللي شيوه‌هاي گوناگوني براي جبران خسارت قرارداديِ متعهدله از بابت نقض تعهد وجود دارد كه آن­ها را بايد از شيوه ­هاي پيش­گيرانه‌ي نقض تعهد تفكيك كرد. به­طور معمول شيوه­ هاي جبران خسارت قراردادي مقرر در نظام حقوقي ايران و اسناد مذكور، قابل تقسيم به «شيوه ­هاي مشترك جبران خسارت» و «شيوه ­هاي خاص جبران خسارت» است. منظور از شيوه‌هاي مشترك جبران خسارت، شيوه‌هايي است كه در اسناد بين‌المللي و حقوق ايران به آن‌ها اشاره گرديده است، مانند الزام به انجام عين تعهد. ليكن شيوه‌هاي خاص جبران خسارت، شيوه‌هايي است كه صراحتاً در اسناد بين‌المللي وجود دارند و هنوز به حقوق ايران وارد نشده‌اند، نظير قاعده‌ي تقليل ثمن. همچنين در برخي موارد، براي متعهدله پس از نقض تعهد قراردادي، چندين شيوه‌ي جبران خسارت به وجود مي‌آيد كه صرف­نظر از منشأ قانوني يا قراردادي آن­ها، امكان به كارگيري پاره­اي از اين شيوه ­ها، كه با هم سازگار هستند، به صورت هم­زمان وجود دارد. اغلب اسناد مهم بين‌المللي، براي مثال «كنوانسيون بيع بين‌المللي كالا» و «اصول حقوق قراردادهاي اروپايي»، برخلاف حقوق ايران، به صراحت قابليت جمع شيوه ­هاي جبران خسارت قراردادي را براي متعهدله به عنوان يك قاعده‌ي كلي پيش­ بيني كرده­اند. با وجود اين، راهكارهاي اتخاذ شده در اسناد مزبور، نه تنها به­وسيله‌ي قانون مدني ايران نفي نشده است؛ بلكه مفاد آن­ها از روح اين قانون نيز استنباط مي‌گردد و دليل قابل قبول در اين خصوص، پذيرش جمع بين حق مطالبه ضرر و زيان ناشي از تأخيرِ انجام تعهد با حق فسخ يا حق الزام متعهد به اجراي قرارداد و نيز جمع ميان حق مطالبه ضرر و زيان ناشي از عدم انجام تعهد با حق فسخ در نظام حقوقي ما مي­باشد.

There are different methods of compensating the promisee for the breach of obligation under the Shiite Jurisprudence, the Iranian Law, and some important international commercial mechanisms. These should be distinguished from preventive measures for avoiding obligation breach. The remedies stated in the Iranian Legal System and also the mechanisms mentioned above could regularly be categorized as “common remedies” and “special remedies.’ By common remedies one means those that have been set forth in the international mechanisms and the Iranian Law, such as requiring specific performance of an obligation. On the other hand, special remedies are those that have been laid down explicitly by international mechanisms and have not yet been incorporated into the Iranian Legal System, for instance the reduction in the price of goods. In addition, in some cases, several remedies arise as a result of the breach of contractual obligation which, regardless of their legal or contractual origin, some consistent ones could be implemented simultaneously. A majority of important international mechanisms such as the Convention on International Sale of Goods, the Principles of European Contract Law and still some others, have explicitly recognized the general rule of the cumulativeness of remedies for promisees. These are different from their Iranian counterparts. However, the approaches taken by the above mechanisms are not turned down by the Iranian Civil Code, as their content could be inferred from the wholeness and integrity of the mentioned law. The convincing reason here would lead us to agree with the cumulative remedies as the following in the Iranian legal system: the right to claim payment for delay in contract performance with the right to rescind the contract or the right to specific performance and also the cumulation of the right to claim non-performance compensation with the right to rescind the contract.