دوگانگي علت و موضوع، و آثار آن از منظر فقه اماميه ، حقوق ايران و فرانسه

The Duality of Cause and Object, and it's Effects on the Viewpoints of Imamiyah Jurisprudence, the Iranian and French Law

قانون مدني ايران به پيروي از فقه اماميه، و بر خلاف قانون مدني فرانسه، علّت تعهد را يكي از اركان صحت قرارداد ندانسته است. بر همين اساس، برخي از حقوقدانان معتقدند قانونگذار در بيان ننمودنِ علّت متعمد بوده است و آگاهانه از دخالت عنصر نوعي در انعقاد قرارداد خودداري كرده است؛ چرا‌ كه تمام نتايج حاصل از اين مفهوم با توسل به بند سه ماده (190) قانون مدني يعني موضوع معامله، قابل تحصيل است. اين امر، چيزي جز يگانگي علّت و موضوع در حقوق قراردادها نيست. با وجود اين، به نظر مي‌رسد اين دو، مفاهيمي مستقل و متمايز از يكديگر مي‌باشند كه با وجود برخي هم‌پوشاني‌ها، در نقاط بسياري از يكديگر متمايز‌ هستند. بنابراين پرسش اصلي اين است كه آيا مي‌توان با وجود سكوت قانونگذار، نظريه‌ي علّت را در حقوق ايران به رسميت شناخت؛ و اساساً چه آثاري بر پذيرش دوگانگي تئوري علّت و موضوع در حقوق قراردادها مترتب مي‌گردد؟ در اين پژوهش تلاش شده است با تحليل تطبيقي در فقه و حقوق مدني ايران و فرانسه به اين پرسش‌ها پاسخ داده شود.

Contrary to the French Civil Code, the Iranian counterpart, which follows the Imamiyah Jurisprudence, does not consider the cause of obligation as one of the elements of the validity of the contract. On this basis, some jurists believe that the legislator has intentionally deleted this causal element and has refused to introduce it in the contract, since all the consequences of this concept are accessible with reference to the third paragraph of the Article 90 of Iranian Civil Code concerning the object of transaction. This means that the unity of the cause and the object in the law of contracts are observed. Nevertheless, it appears that these elements are two distinct concepts and although they share some similarities, they are different in many respects. So, the main question in this regard is whether we can recognize the concept of cause in the Iranian law, and what are the effects of the duality of cause and object in the law of contracts. This research, in a comparative analysis framework, attempts to provide answers to these questions.