كليدواژه :
فعل خداوند در طبيعت , پوكينگ‌هورن , عليت , طبيعت‌گرايي , فيزيك و متافيزيك
چكيده فارسي :
آيا راه معقولي وجود دارد كه بپذيريم دست خداوند در طبيعت باز است؛ راهي كه از ايراد تاريخيِ خداي رخنه پوش در امان باشد؟ جان پوكينگ هورن، فيزيكدان و متكلم مشهور انگليسي، از پيشگامان عرصة علم و الهيات و از معروف ترين متفكران مسيحي در اين صحنه است. او علاوه بر دستاوردهاي مهم در فيزيك نظري، در مباحث علم و الهيات نيز صاحب رأي به شمار ميآيد. يكي از نظريات خاص او، به تصويري مربوط ميشود كه دربارۀ فعل الهي در طبيعت است. اين تصوير، بر ديدگاهي واقع گرايانه و ابتناي متافيزيك بر فيزيك مبتني است و با توجّه به نظريه آشوب از نوعي عليت بالا به پايين دفاع ميكند. در اين مقاله، پس از ذكر مقدماتي دربارۀ حيات علمي پوكينگ هورن، نظام فكري او متناسب با مسئلۀ فعل خداوند ترسيم و پس از آن، ديدگاه او در اين زمينه، به تفصيل، تبيين مي شود. در انتها مباني و ديدگاه اختصاصي او در باب فعل خداوند در طبيعت، به ويژه با توجه به مباني حكمت اسلامي، نقد و بررسي مي شود.
به نظر ميرسد ديدگاه پوكينگ هورن، در عين تفطّن به نكات مهم، اتقان فلسفي لازم را ندارد و او نتوانسته است تصويري استوار دربارة فعل خداوند در طبيعت، ارائه دهد.
چكيده لاتين :
Divine action is one of the most important issues in theology during history. In contemporary theology and science discussions, this issue becomes more important in the light of modern science’s achievements. Is it a reasonable way for believing in God’s providence that is also far from the god of the gaps strategy? John Polkinghorne, the famous English Physicist and Priest, is one of the pioneers of theology and science discussions in Christian doctrine. In addition to brilliant achievements in theoretical physics, he has some outstanding theories also in theology and science (In both methodology and contents). One of these theories is the specific picture he presents for modelling divine action in nature. This picture, rests on some bases: critical realism in scientific discovery, specific role of metaphysics, defeating naturalism, specific notion of causality and a top-down model of causation based on chaos theory. In this article, after a review on Polkinghorne’s academic life, his main ideas in general and his specific notion of divine action in nature in particular is described. In criticizing his ideas, it is shown that his notion, although has some powerful points, is not strong enough for philosophical analysis. At the end, I emphasis in the role of a strong coherence philosophical system for generate an acceptable picture for divine action. Islamic philosophy systems, I think, can play this role in contemporary discussions.
