تبارشناسي تبيين علامه طباطبايي از چگونگي انتزاع معقول ثاني در كلمات صدرالمتألهين با تأكيد بر مفهوم وجود

Genealogy of ‘Allāma Ṭabāṭabā’ī’s Explanation of the Quality of Abstracting Secondary Intelligible in Ṣadr al-Muti’allihīn’s Words with an Emphasis on the Concept of Existence

استاد مطهري معتقدند علامه طباطبايي نخستين فيلسوف در تاريخ فلسفه اسلامي است كه به چگونگي انتزاع معقول ثاني پرداخته است. منظور ايشان اين نيست كه پيش از علامه به اين مسئله توجه نشده است، حتي مي‌توان گفت عناصر اصلي تبيين علامه در كلمات صدرالمتألهين وجود دارد. عناصر ملهم از آموزه‌هاي صدرالمتألهين در تبيين علامه عبارت‌اند از: 1) معقولات ثانيه، علوم حصولي مسبوق به علوم حضوري‌اند 2) علم نفس به خود، قوا و افعالش و نيز ادراك حسي، علم حضوري‌اند؛ 3) بررسي فرايند انتزاع معقولات ثانيه را بايد از يكي از اين علوم حضوري آغاز كرد؛ 4) معقولات ثانيه محصول نگاه استقلالي به نسبت ميان پديده‌هاي يافت شده، نفساني يا خارجي، است.

Murtaḍā Mutahharī believes that ‘Allāma Ṭabāṭabā’ī is the first philosopher in the history of Islamic philosophy who has addressed the quality of abstracting secondary intelligible. He does not mean that this issue has not been paid attention to before ‘Allāma; it can even be said that the main elements of ‘Allāma’s explanation are available in Ṣadr al-Muti’allihīn’s words. The elements inspired by Ṣadr al-Muti’allihīn’s doctrines in ‘Allāma’s explanation include: 1. Secondary ineligibles are acquired knowledge preceded by presential knowledge; 2. Self-mental knowledge, its faculties and actions as well as sensual perception, are presential knowledge; 3. Studying the process of abstracting secondary ineligibles should be started with one of these presential knowledge; 4. The secondary ineligibles are the product of independent look at the relation between the found phenomena, mental or external