نخستين گزارش Ambrosia psilostachya از ايران، گونه گياهي مهاجم در منطقه ساخلي استان گيلان

First report of Ambrosia psilostachya from Iran: An invasive plant species establishing in coastal area of Gilan province (N Iran)

جنس آمبروزيا، داراي 40 گونه در دنيا مي باشد (Essl et al. 2015). حضور گونهDC. A. artemisiifolia در سال 1991 در بندر انزلي (استان گيلان) گزارش شد (Mozaffarian 1991). طي سه سال اخير، در مناطق زيادي از حاشيه جاده ها و زمين هاي رها شده، پراكندگي وسيعي از گياه آمبروزيا مشاهده شده است. گمانه زني اوليه اين بود كه گونه A. artemisifolia در گيلان و به خصوص بندر انزلي گسترش يافته است، اما جمع آوري نمونه هاي گياهي و بررسي دقيق براساس كليدهاي معتبر شناسايي نشانگر حضور گونه اي جديد با نام Ambrosia psilostachya DC. بود كه سطح گسترش آن ها حدود ده ها هكتار در اراضي باير منطقه تخمين زده مي شد. نمونه هاي گياهي و بذور آن ها در سال هاي 96–1395 جمع آوري شد و مطالعاتي روي آن ها در مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان گيلان انجام گرفت. با مقايسه فلور منطقه با سال هاي پيشين، مشخص گرديد كه اين گياه، زيستگاه گياهان علوفه اي اراضي مرتعي را به ميزان زيادي تسخير نموده و به دليل دايمي بودن، ارتفاع بلند تر و طول دوره رشد طولاني تر، داراي غالبيت در بيشتر فلور بومي منطقه بوده و سبب تسخير زيستگاه گياهان بومي و همچنين ايجاد محدوديت در تامين علوفه براي دام مي شود. در سال 1396 با مطالعه مشخصات ريخت شناسي گونه به كمك منابع علمي معتبر، دقيقا مشخص شد كه گياه مورد اشاره با نام علمي Ambrosia psilostachya، نام عمومي perennial ragweed و نام انگليسي western ragweed، متعلق به تيره كاسني مي باشد. اين گونه، علف هرزي چندساله است كه با بذر و ريزوم تكثير مي يابد. ساقه ها منشعب، خشن و چوبي شده، داراي كرك هاي كوتاه و متراكم مي باشند. ارتفاع گياه بين 100–30 سانتي متر متغير است. برگ ها 10-5 سانتي متر طول با بوي تند، در پايين متقابل و در بالا متناوب، ضخيم، كرك دار، سبز روشن تا سبز خاكستري، بدون دمبرگ يا گاهي داراي دمبرگ كوتاه، لوب دار، حاشيه صاف يا مضرس هستند. هر بوته اين گياه داراي هر دو نوع گل آذين مي باشد. گل هاي نر در انتهاي شاخه ها و زنگوله اي شكل به صورت گل آذين سنبله با جام گل سبز رنگ قرار گرفته اند و دانه هاي گرده زرد رنگ توليد مي كنند كه با باد انتشار مي يابند. گل هاي ماده به صورت گل آذين خوشه اي كوچك بدون جام گل در زاويه ساقه و برگ هاي بالايي قرار گرفته اند. ميوه فندقه (آكن)، به رنگ قهوه اي متمايل به سبز، خاكستري يا خاكستري تيره، (6-)3-5/2 ميلي متر طول و 5/3-2 ميلي متر عرض، صاف و درخشان است.

The genus Ambrosia consisting at least 40 species, with numerous intraspecific taxa (Essl et al. 2015). The first observation of Ambrosia from Iran was reported by Mozaffarian (1991). He reported distribution of A. artemisiifolia L. in Bandar-e Anzali (Gilan province, N Iran). Expanding new colonies of Ambrosia species were increasingly observed from road-sides and coastal areas of Bandar-e Anzali in 2014. In 2017, precise inspections using the authenticated identification keys (Vermeire et al. 2005, Karrer et al. 2017, Bassett & Crompton 1975) indicated that, this is A. psilostachya DC. Ambrosia psilostachya (perennial ragweed or western ragweed) belongs to Asteraceae family, is a 30–100 cm tall, erect perennial broad-leaved plant which spreads by seeds and rhizomes. The stems are branched, harshly pubescent with stiff, short, minutely glandular hairs. Leaves 5–10 cm long with distinct odor, opposite at the base, alternate above, hairy, pinnately to bi-pinnately lobed, thickish, light green to grayish green, subsessile or occasionally on short-winged petioles. Flower heads contain either male or female flowers and are on different parts of the same plant. Staminate (male) flowers numbering 10–40 per plant, yellowish-white and stalked to subsessile, arranged in spikes terminating the stems and branchlets. Involucres hirsutulous with usually tuberculate-based hairs; corolla 5-lobed. Male flowers produce excessive wind-dispersed pollen. Pistillate (female) heads 1-flowered, sessile, single or clustered in the upper axils. Fruits obovate achenes, greenish-brown, grey or dark grey, 2.5–3(–6) mm long and 2–3.5 mm broad with a short blunt spine. Seeds obovate, approximately 2–3 mm long and 1.8–2.5 mm broad, smooth and shiny (Fig. 1 and Table 1).