تقريري واقع گرايانه از اعتباريات علامه طباطبايي (ره)

A Realistic Description of Allameh Tabataba'i's Conventional Matters

از آنجا كه علامه طباطبايي در كتاب اصول فلسفه و روش رئاليسم گزاره هاي اخلاقي را ذيل ادراكات اعتباري دسته بندي نموده و ارزش منطقي و واقع نمايي را از آنها سلب مي كنند، همچنين آنها را تابع احتياجات حياتي و عوامل مخصوص محيطي بشر قلمداد كرده، براي آنها به تبع سير تكاملي زندگي اجتماعي تغيير قايل مي شوند و آنها را غيرضروري و موقت مي خوانند، ابهاماتي درباره واقع گرايي ايشان در حوزه اخلاق و به تبع آن احكام ديني پديدار مي شود و برخي در عين پذيرش بعيدبودن و ناواقع گرابودن علامه در اين حوزه، به ايشان نسبيت گرايي اخلاق را نسبت داده اند. در صورتي كه اعتباري بودن گزاره هاي اخلاقي به معناي قراردادي و انشايي بودن گزاره هاي اخلاقي باشد، نمي توان هيچ گزاره اخلاقي را مرتبط با واقعيت خارجي دانست، بلكه اعتبار گزاره هاي مذكور وابسته به خواست و قرارداد جامعه است و ازهمين رو واقع نمايي و به تبع اطلاق گزاره هاي اخلاقي مورد خدشه واقع مي شود و مستلزم نسبي گرايي در نظام اخلاقي خواهد شد. نوشته حاضر در نظر دارد با نگاهي تحليلي و با توجه به مباني فكري و مجموع آراي علامه در كتب مختلفشان به بررسي مبناي فكري ايشان در ارتباط با اخباري يا انشايي تلقي كردن گزاره هاي اخلاقي بپردازد. در اين نوشته چگونگي مواجهه شاگردان طراز اول علامه با نظريه اعتباريات علامه نيز مورد بررسي قرار خواهد گرفت و نظر ايشان در باب اعتباريات روشن خواهد گشت. بي شك اين مسئله تاُثير بسيار عميقي بر چگونگي استفاده ازدين و آموزه هاي ديني در بعد اخلاق و احكام خواهد داشت.

Since Allameh Tabataba'i categorizes ethical terms in conventional understandings and negates their logical value and representation of reality – in his book Osool Falsafeh va Ravesh Realism – and also considers them to be dependent on vital needs and special environmental factors and thus believes they change by the evolutionary movement of social life and are temporary and unnecessary, some ambiguities are formed: does he believe ethical matters – and consequently religious commands - are realistic or not. Some have ascribed him of ethical relativism although they believe him being unrealistic in this field is unlikely. If we say, regarding ethical terms, being conventional is equivalent with being agreed-upon and non-declarative, therefore no ethical term will be related with the outside reality; rather their validity will depend on the demand and agreements of the society and thus it will be negated that they are realistic and consequently are absolute and will result in relativism of ethical system. This article will try to investigate Allameh's theoretical base regarding ethical terms, whether they are declarative or non-declarative, with an analytic look, considering his theoretical bases and the collection of his views in his different books. In this article it is also researched how the distinguished pupils of Allameh confront his theory of conventional matters and will clarify his idea on conventional matters. This matter has undoubtedly a great effect on how to use religion and religious teachings in ethical aspects and religious commands.