مطالعۀ تطبيقي روند بلندمدت تغييرات ساختاري در اقتصاد ايران در مقايسه با اقتصادهاي تازه‌صنعتي‌شده

In Comparison with Newly-Industrialized Economies

از آن‌جا كه در ادبيات نظري و تجربي، تغيير ساختاري به‌ دليل امكان ايجاد بهره‌‌‌برداري كامل‌‌تر و بهتر از منابع، در كنار عوامل سنتي تعيين‌كنندۀ رشد، مانند نيروي كار، سرمايه و فناوري، به ‌عنوان يكي از عوامل بالقوۀ رشد شناخته مي‌‌شود، شناخت ويژگي‌هاي تغيير ساختاري يك اقتصاد مي‌‌تواند تصوير نسبتاً روشني از امكانات رشد اقتصاد به‌ دست دهد، به‌ويژه هنگامي كه اين شناخت در مقايسه با شاخصه‌هاي تغيير ساختاري در اقتصادهاي نمونه، به‌ عنوان معياري تطبيقي، صورت پذيرد. در اين مقاله، روند بلندمدت تغيير ساختاري در اقتصاد ايران، كه بر اساس فيلتر هودريك ـ پرسكات به ‌دست آمده، در مقايسه با متغيرهاي متناظر در كشورهاي تازه‌صنعتي‌شده ارزيابي شده است. براي اين كار، وضعيت متغيرهاي ساختاري در دوره‌‌هاي قبل از جهش اول نفتي (سال‌هاي قبل از 1352)، دورۀ نفتي (1352 تا 1356)، دورۀ انقلاب و جنگ (1357 تا 1367)، دورۀ بازسازي (1368 تا 1377) و دورۀ اجراي برنامۀ سوم توسعه (1378 تا 1383) تجزيه ‌و تحليل شده است. نتايج بيان‌گر آن است كه در دوران پيش از جهش قيمت نفت، همۀ متغيرهاي ساختاري مورد بحث در اقتصاد ايران روندهايي مشابه كشورهاي تازه‌صنعتي‌شده داشته‌‌اند ولي در دوره‌‌هاي نفتي و انقلاب و جنگ، با توجه به شوك‌هاي متعدد اقتصادي و سياسي، دچار تغييرات نامناسبي شدند. در دوره‌‌هاي بازسازي و برنامۀ سوم، هرچند برخي از شاخص‌‌ها بهبودي نسبي يافتند، در مقايسه با سطح و روند خود در دهۀ‌‌ 1340 و نيمۀ نخست دهۀ 1350 و نيز در مقايسه با سطح و روند متغيرهاي متناظر در اقتصادهاي تازه‌صنعتي‌شده، هم‌چنان در وضعيت نسبتاً نامناسبي قرار دارند.

Since structural change, along with traditional factors determining the growth such as labor force, capital and technology, is known in theory and practice as one of the potential factors in growth due to providing the possibility of full and optimal utilization of resources, knowing the its properties in an economy can present a clear picture of possible economic growth. This is true especially when this knowledge is gained and used as a comparative criterion in comparison with indices of structural change in exemplary economies. This paper assesses the long-term trend of structural change in Iran’s economy achieved by Hodrick-Prescot Filtering, in comparison with corresponding variables in newly-industrialized countries. For this purpose, the status of structural variables in the period before the first oil price rise (years before 1973), the oil period (1973 to 1977), the revolution and war period (1978 to 1988), renovation period (1989 to 1998) and the period of implementation of the 3rd Development Plan (1999 to 2004) are analyzed. The results indicate that all structural variables in Iran’s economy had a trend similar to newly-industrialized countries in the period before the rise of oil price. However, due to numerous economic and political shocks, inappropriate changes occurred in the variables in the oil, revolution and war periods. Though some indices have been relatively improved in the periods of renovation and the implementation of the 3rd Development Plan, the variables still remain in an unsuitable condition in comparison with their level and trend in 1960s and the first half of 1970s and also in comparison with the trend of corresponding variables in the newly-industrialized countries.