پديد آورندگان :
خواجه پور، ريحانه دانشگاه فردوسي مشهد - دانشكده كشاورزي , كافي، محمد دانشگاه فردوسي مشهد - دانشكده كشاورزي , نظامي، احمد دانشگاه فردوسي مشهد - دانشكده كشاورزي , خزاعي، حميدرضا دانشگاه فردوسي مشهد - دانشكده كشاورزي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: تنش هاي مكانيكي از جمله تنش باد مي تواند نقش مهمي را در سازگاري و اكوفيزيولوژي گياهان داشته باشند. بطور كلي كاهش ارتفاع ساقه، كاهش سطح برگ، افزايش قطر ساقه و كاهش وزن تر و خشك معمول ترين عكس العمل گياهان در برابر تنش هاي مكانيكي باد مي باشند. وزش باد موجب افزايش تنفس و تعرق گياه، كاهش در محتوي آب گياه، تغيير تركيب شيميايي ديواره سلولي و تغيير در ميزان توليد هورمون هاي گياهي مي شود. علاوه بر اين با افزايش شدت تنش باد ممكن است گياهان دچار خوابيدگي شوند. خوابيدگي مانع از جريان آب و عناصر غذايي موردنياز گياه و مانع از جريان مواد حاصل از فتوسنتز به ريشه‌ها يا دانه هاي درحال‌توسعه مي‌شود كه در نتيجه آن پر شدن دانه‌ها مختل مي شوند. همچنين در نتيجه خوابيدگي مقدار رطوبت نسبي در يك جامعه گياهي افزايش مي يابد كه رشد قارچ‌ها و گسترش بيماري‌ها از عواقب آن است. گندم گياهي است كه پس از سنبله دهي و سنگين شدن بخش انتهايي ساقه آن به خوابيدگي حساس تر مي شود و باد شديد يكي از عوامل ورس در گندم مي باشد. لذا اصلاح ارقام گندم به تنش باد يكي از اولويت هاي ارقام گندم در مناطق بادخيز كشور مي باشد. از اين رو اين آزمايش با اين هدف در دو رقم جديد و قديم گندم انجام شد.
مواد و روش ها: با توجه به مطالب ذكر شده، نظر به اهميت ارزيابي اثرات تنش مكانيكي ناشي از وزش باد بر صفات رشدي و عملكردي گياه گندم، آزمايشي در سال 1393 در گلخانه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد، به اجرا درآمد. آزمايش به‌صورت فاكتوريل سه عامله در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار انجام شد. فاكتورهاي مورد بررسي شامل شدت جريان باد (صفر، 5،10و 15 متر بر ثانيه) و مدت زمان وزش آن (15، 30 و 45 دقيقه) بود كه بر روي دو رقم گندم روشن (پابلند و قديمي) و سيروان (پاكوتاه و جديد) اعمال شدند. گياهان در شرايط گلخانه رشد داده شدند و براي اعمال تيمارها گلدان‌ها دريك اتاقك مخصوص اعمال تنش مكانيكي باد قرار گرفتند.
يافته ها: نتايج نشان داد كه ارتفاع گياه، تعداد برگ، اندازه اولين ميانگره بعد از اعمال تيمار، وزن خشك گياه، محتواي نسبي آب برگ و مقدار فتوسنتز به‌طورمعني‌داري تحت تأثير عوامل آزمايش قرار گرفتند. با افزايش سرعت وزش باد در هر دو رقم سيروان و روشن از ميزان صفات ذكر شده كاسته شد، اما روند كاهش آن در رقم سيروان نسبت به رقم روشن كمتر بود. در هر دو رقم بيشترين مقدار صفات ذكر شده در تيمار شاهد بدون وزش باد مشاهده شد. علاوه بر اين با افزايش مدت وزش باد از مقدار صفات ذكر شده كاسته شد، اين در حالي بود كه اين كاهش در ارقام سيروان و روشن با روندي مشابه نداشت و رقم سيروان كمتر تحت تأثير مدت وزش باد قرار گرفت. با توجه به مشاهدات آزمايشي، مي‌توان بيان كرد كه خوابيدگي ناشي از وزش باد منجر به ايجاد خسارت مكانيكي در گياه شد كه به نظر مي‌رسد با توجه به مقاومت بيشتر رقم سيروان در برابر خوابيدگي تأثيرپذيري اين رقم نيز در برابر تنش مكانيكي حاصل از وزش باد نيز كمتر بود و درمجموع پاسخ بهتري را نشان داد.
نتيجه گيري: به طوركلي رقم سيروان در مقايسه با رقم روشن، كمتر تحت تاثير تنش باد قرار گرفت و روند كاهشي مربوط به صفات ذكر شده در رقم سيروان از شدت كمتري برخوردار بود. رقم سيروان نيمه پاكوتاه بوده و در برابر خوابيدگي داراي مقاومت است، به همين دليل به نظر مي رسد در برابر افزايش سرعت و مدت وزش باد كمتر تحت تاثير قرار گرفت.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Mechanical stresses such as wind stress can have an important
role on plants adaptation and ecophysiology. Generally, reducing plant height, leaf area
reduction, increased stem diameter; fresh and dry weight loss is the most common reactions of
plants against mechanical stresses of wind. Wind blowing could increase respiration,
transpiration and reduce the water content, so changes the chemical composition of the cell wall
and changes in hormone production of plants. Moreover, by increasing the intensity of the wind
stress plants may be face lodging. Lodging impede the flow of water and nutrients needed by
plants and prevents the flow of assimilated substrate in photosynthesis to the developing roots
or seeds, as a result, kernel filling is impaired. As well as, lodging increases relative humidity in
a plant community that lead to mold growth and spread of disease. Many areas of Iran facing
with intense winds at the wheat reproduction stage, and due to the erectness of its culm, lodging
could be happened. There is enough variation in tolerance of wheat cultivars against wind,
therefore the effects of mechanical stress caused by the wind blowing in two wheat cultivars;
Rowshan (tall and old) and Sirvan (new and semi-dwarf) were evaluated.
Materials and methods: According to the above cases In order to evaluate the effects of
mechanical stress caused by the wind blowing in the wheat, a three-factor factorial experiment
in a completely randomized design with three replications was conducted in the experimental
greenhouse of Ferdowsi University of Mashhad in 2014. The factors included the wind speed (5,
10 and 15 meters per second) indifferent wind blowing duration (15, 30and45minutes) and two
varieties of wheat; Roshan (tall and old) and Sirvan (new and semi-dwarf). For applying the
treatments, pots were placed in a special chamber for mechanical wind stress in the same
greenhouse.
Results: Results showed that the amount of plant height, plant leaf number, height of first node
after treatment applying, plant dry weight, were decreased with the increase of wind speed and
wind duration in both the Sirvan and Roshan cultivars, the decrease was less in the Sirvan
compared to the Roshan. In both cultivars the greatest amount of above mentioned traits were
observed in control treatment without wind. According to the experimental observations, it can
be argued that the lodging caused by the wind leads to damage in the plant. It seems that
regarding more resistance of the Sirvan against lodging, the cultivar was less affected by
damage caused by the wind.
Conclusion: In general, Sirvan compared with Roshan, was less affected by wind stress and
decreasing trend of the studied traits on Sirvan was less severe. Sirvan is a semi-dwarf cultivar
that is resistant to lodging, that's why it seems that the cultivar was less impressed by increasing
the speed and duration of the wind blowing.
