نفايس صندوق ها و ضريح هاي حرم مطهر رضوي از عصر صفوي تا دوره معاصر

The Exquisite Objects of Coffers and Burial Chambers of Ra?aw? Holy Shrine From Safavid to Contemporary Period

صندوق و ضريح در فرهنگ مسلمانان نمادي از مضجع بزرگان دين، رجال و مشاهير شناخته ميشود و در بيشتر موارد القاكننده امري مقدس است. همين امر سبب شده است اين سازه ها كمتر از جنبه تاريخي و هنري، بررسي شوند. با اينكه اجزاي تشكيل دهنده اين نماد ها، مشخص بوده و بر نحوه ساخت آن ها اصول خاصي حاكم است؛ اما در مقاطعي، اشياي ديگري بر صندوق ها و ضريح ها افزوده شده كه از شاكله اصلي آن ها نبوده است. هدف اين پژوهش، شناسايي، معرفي و تجزيه و تحليل اين اشيا و وسايل در صندوق ها و ضريح هاي حرم رضوي است. در اين نوشتار به شيوه توصيفي_ تحليلي و با استناد به منابع كتابخانه اي و آرشيوي تلاش شده است تصويري كامل از ويژگي هاي انواع نفايس منصوب و منضم شده به صندوق ها و ضريح هاي مرقد امام رضا (ع) ارائه شود و شناختي از واقفان، بانيان، اهدا كنندگان، سازندگان و هنرمندان اين آثار به دست آيد. مهم ترين يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد قديم ترين شيء نفيس نصب شده در صندوق ها به قرن هفتم هجري و قديم ترين وسيله منصوب بر ضريح ها به قرن دوازدهم هجري مي رسد. در ميان نفايس گوناگون كه به صورت دائمي بر صندوق ها و ضريح ها قرار گرفته، نصب انواع قبه ، پرشمارترين مورد بوده و بيشترين و متنوع ترين اشيا بر ضريح فولادي در دوره شاه سلطان حسين صفوي، نصب بوده است.

The coffers and burial chambers are recognized as a symbol of the great clergymen and notables in Muslims’ culture، which in most cases have been assumed sacred. This has caused them to be scarcely studied from historical and artistic point of view. Although the constituent parts of these symbols are well known and there is a specific procedure in their construction، at some points، other objects have been added to coffers and burial chambers، which did not belong to the main part. The purpose of this research is to identify، introduce and analyze these objects and equipment in the coffers and burial chambers of the Ra?awi Holy Shrine. In this writing، in an analytical descriptive manner and based on library and archival sources، features of the precious objects attached to the coffers and burial chambers of Imam Ri?a’s (A.S.) mausoleum as well as information about the benefactors، founders، donors، manufacturer and artists of these works presented. The most important findings of this research show that the oldest exquisite objects installed to the coffers dates back to the seventh century AH and the oldest objects attached to the holy burial chambers dates back to 12th century AH. The most frequent objects which were permanently attached to the coffers are different types of domes and the most diverse objects on steel burial chamber were installed during the reign of Safavid Shah Sultan Hussein.