تأثير تنش رطوبتي بر عملكرد و اجزاي عملكرد دو رقم گندم

Investigation of the drought stress effects on yield and yield components in wheat cultivars

به منظور بررسي اثر تنش خشكي بر عملكرد و اجز اي عملكرد دو رقم گندم در شرايط مزرعه ، دو آزمايش مشابه و همزمان در سال زراعي 1384-85 در مزرعه ي پژوهشي دانشكده كشاورزي دانشگاه آزاد اسلامي واحد كرج و دانشگاه آزاد اسلامي واحد تربت جام اجرا ش د . اين آزمايش ها به صورت فاكتوريل با چهار تكرار در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي اجرا ش د . عامل اول شامل 9 رژيم مختلف آبياري بر مبنا ي درصد تخليه ي رطوبتي خاك در مراحل مختلف رشد بود ( شاهد ( T1 آ بيارير 60 و 80 درصد تخليه ي رطوبتي از ابنداي طو يل شدن ساق ه ها تا پايان دوره ي رشد به ترتيب T2 و ،T3 آبياري در 60 و 80 درصد تخليه ي رطوبتي در زمان گل دهي تا پا يان دوره ي رشد (به ترتيب T5 و T7 قطع آبياري ازگلدهي تاپايان دوره ي رشد ( T8) و قطع آ بياري در طول دوره ي پر شدن دانه T9. عامل دوم شامل دو رقم چمران و مرودشت بو د . نتايج حاصله حاكي از تفاوت بسيار معني دار تيمارهاي مختلف تنش خشكي نسبت به شاهد، از نظر عملكرد و اجزاي عملكرد بود. قطع آبياري از مرحله ي گلدهي به بعد با 64 درصد كاهش نسبت به تيمار شاهد، كمترين عملكرد دانه را سبب شد وكمترين افت عملكرد با 19 % كاهش نسبت به شاهد مربوط به آبياري در 60 % تخليه ي رطوبتي از ابتداي مرحله طويل شدن ساقه ها تا پا يان دوره رشد بو د . بر طبق اين نتايج حساس ترين مرحله رشد گياه نسبت به تنش خشكي، مرحله ي گلدهي و پر شدن دانه ها است. رقم مرودشت با وجود داشتن عملكرد بالاتر در شرايط رطوبت كا في و حتي شر ايط كم آ بي در طول فصل رشد، نسبت به رقم چمران از قطع آبياري دآخر فصل خسارت بيشتري را متحمل شد . صفات تعداد دانه در سنبله و طول پدانكل در شرايط مطلوب رطوبتي به ترتيب بيشترين همبستگي را باعملكرد دانه نشان دادن د . در تيمار قطع آبياري از گلدهي تا پايان دوره ي رشد، وزن هزار دانه با عملكرد همبستگي مثبت و معني داري را نشان داد . اين نتيجه حاكي از آن است كه تأثير منفي تنش رطوبتي در اين مرحله بر روي عملكرد، ناشي از كاهش وزن دانه بوده است

In order to evaluate effects of drought stress on yield and yield components of two wheat cultivars under field condition, two similar experiments were conducted in 2004 in Field Research Stations of Islamic Azad Universities of Karaj and Torbat-e-Jam Unites. The study was arranged as factorial experiments based on a randomized complete block design with four replications. The first factor was consisted of nine different irrigation regimes including control (T1), irrigating when 60 and 80 percent of soil moisture was depleted at stem elongation to ripening stage (T2 and T3, respectively), at the start of flowering to ripening (T5 and T7, respectively), at flowering stage (T4 and T6, respectively), and irrigation termination at flowering and grain filling stages to ripening stage (T8 and T9, respectively). The second factor was included two wheat cultivars, Chamran and Marvdasht. Results showed a significant difference between different treatments of drought stress and control regarding yield and yield components. Irrigation termination from flowering onward led to the lowest grain yield, with 64 percent reduction compared to control. The lowest yield reduction equal to 19 percent beside control was obtained with irrigating at 60 percent soil moisture depletion from stem elongation up to end of growth period. According to these results, the most sensitive growth stages of wheat to drought stress were flowering and grain filling stages. Marvdasht despite its higher yield under sufficient moisture condition, and even under water-deficit through growth period, suffered more damage than Chamran from terminal irrigation termination. Under optimum condition of humidity, grains per spike and length of peduncle showed higher correlation with grain yield, respectively. When irrigation was withheld from flowering to ripening stage, weight of 1000 kernels showed a positive and significant correlation with yield, indicating that impact of water stress in this stage on yield was mediated by reduction of kernel weight.