اثر تاريخ كاشت پاييزه برخصوصيات فنولوژيك و مورفولوژيك ژنوتيپ هاي متحمل به سرماي عدس (Lens culinaris Medik) در شرايط مشهد

Effect of autumn planting on phenology and morphology of cold hardy lentils (Lens culinaris Medik.) in Mashhad conditions

با وجود شناسايي تعدادي ژنوتيپ عدس متحمل به سرما جهت كاشت پاييزه در مناطق مرتفع شمال شرق ايران، شناخت ويژگي هاي فنولوژيكي و مورفولوژيكي اين ژنوتيپ ها نيازمند اطلاعات بيشتري است. لذا اين آزمايش با هدف بررسي صفات مذكور در كشت پاييزه در سال زراعي 87-1386 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي مشهد اجرا شد و طي آن 19 ژنوتيپ عدس حاصل به­ گزيني از 220 ژنوتيپ طي دو سال در شرايط آب و هوايي مشهد در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در نهم آبان كشت شدند. پيش از سرماي زمستان تيپ و مرحله رشدي ژنوتيپ ها تعيين شد. ويژگيهاي فنولوژيك (تعداد روزهاي كاشت تا سبز شدن، سبز شدن تا گلدهي و گلدهي تا رسيدگي) در طول فصل رشد و صفات مورفولوژيك (ارتفاع بوته، تعداد شاخه در بوته و مجموع طول شاخه ها در بوته ) نيز در پايان فصل رشد اندازه گيري و ثبت گرديد. تفاوت ميان ژنوتيپ هاي مورد آزمايش از نظر صفات مذكور معني دار (0/05≥P) بود. ژنوتيپ هاي MLC25 و MLC20 به ترتيب با 7 و 9 روز كمترين تعداد روز از كاشت تا سبز شدن را دارا بودند. قبل از سرماي زمستان ژنوتيپ MLC185 با 8 برگ پيشرفته­ ترين مرحله رشدي را داشت. از نظر تيپ رشدي قبل از زمستان نيز 5 ژنوتيپ ايستاده، 8 ژنوتيپ نيمه خوابيده و 6 ژنوتيپ خوابيده بودند. از نظر دوره رشد رويشي ژنوتيپ هاي MLC29 ، MLC20 با 159 روز و توده محلي با 157 روز بيشترين تعداد روز از سبز شدن تا گلدهي را دارا بودند. از نظر ارتفاع ژنوتيپ MLC29 با 43 سانتي متر بيشترين ارتفاع را داشت. توده محلي و MLC20 به ترتيب با 20 و 18 شاخه در بوته از نظر اين صفت نسبت به ساير ژنوتيپ ها برتري داشتند. ژنوتيپ MLC20 و توده محلي به ترتيب با 340 و 324 سانتي متر از نظر مجموع طول شاخه در بوته از ساير ژنوتيپ ها برتر بودند. در اين آزمايش همبستگي مثبت و معني داري بين دوره هاي رشد رويشي و زايشي با ارتفاع گياه (به ترتيب **0/61=r و **0/57=r ) ، تعداد شاخه در گياه (**0/77=r و**0/57=r ) و مجموع طول شاخه در هر گياه (**0/73=r و **0/49=r) مشاهده شد. بين دوره هاي رشد رويشي و رشد زايشي نيز همبستگي مثبت و معني دار (**0/71=r) وجود داشت.

Although some cold tolerant lentils have been recognized for fall planting in the highlands of Northeastern Iran, it is requires more information about the growth and development of these accessions. This study was carried out to evaluate the phenology and morphology of cold hardy lentils in fall planting. Nineteen lentil genotypes were sown during 2007-2008 growing season at the Research Farm of College of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad in completely randomized design with three replications. Days from planting to emergence, vegetative and reproductive duration, growth stage and growth type before severe cold, height of plant at harvest time and number and length of branches per plant were determined. There were significant differences (p≤0.05) among genotypes for these characteristics. MLC25 and MLC20 with 7 and 10 days had the lowest emergence duration. MLC185 with 8 leaves had the most growth rate before cold. Growth type in 5, 8 and 6 genotypes was erect, semi-spread and spread, respectively. MLC29, MLC20 with 159 days and local landrace with 157 days had the most vegetative duration. MLC29 with 43cm was the tallest genotype. The most number of branches were observed in local landrace and MLC20 with 20 and 18 branches, respectively. MLC20 with 340 cm and local landrace with 324 cm had the longest branches. Positive and significantly correlation were observed between vegetative and reproductive growth durations with plant height (r=0.61** and r= 0.57**) number of branches per plant (r=0.77** and r=0.57**) and length of the branches per plant (r=0.73** and r=0.49**), respectively. Also correlation between vegetative growth and reproductive growth was positive and significant (r=0.71**).