پديد آورندگان :
نواب پور، سعيد دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - گروه اصلاح نباتات و بيوتكنولوژي , هزارجريبي، ابراهيم مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان گلستان , مازندراني، ابوالفضل دانشگاه صنعتي اصفهان
كليدواژه :
پروتئين دانه , تنش خشكي , سويا , عملكرد , محتواي روغن
چكيده فارسي :
به‌منظور ارزيابي مقدار روغن و پروتئين دانه ده ژنوتيپ سويا در شرايط تنش خشكي در استان گلستان، آزمايشي به‌صورت كرت‌هاي خردشده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه آزمايشي مركز تحقيقات گرگان اجرا شد. فاكتور اصلي شامل زمان آبياري با سه سطح مشتمل بر تيمار شاهد بر اساس تبخير به ميزان 50 ميلي‌ليتر از تشتك تبخير كلاس A، آبياري در شرايط تنش متوسط و شديد به ترتيب بر اساس 100 و 150 ميلي‌ليتر تبخير از تشتك تبخير بود. اعمال تنش آبي در زمان استقرار كامل گياه آغاز گرديد. فاكتور فرعي ژنوتيپ، شامل ده رقم و لاين سويا (DPX، ساري، Williams، Sahar، WE6،L17، HT2، Ds2، PE10 و DW1) بود. صفات مورد ارزيابي (مقدار روغن، مقدار پروتئين، عملكرد و اجزاء) در پايان دوره رشد اندازه‌گيري شدند. همچنين اجزاي عملكرد شامل تعداد شاخه فرعي، تعداد غلاف، تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه نيز تعيين گرديدند. ميزان وزن خشك بوته و عملكرد بر اساس تك بوته نيز اندازه‌گيري شدند. نتايج نشان داد كه ميزان عملكرد دانه با اجزاي عملكرد همبستگي مثبت و معني‌داري داشته و مقدار آن تحت تنش خشكي كاهش يافت. در اين ميان ميزان كاهش صفات درصد وزن خشك بوته، وزن هزار دانه و ارتفاع بوته بيشتر از ساير صفات بود. وقوع تنش خشكي با تأثير منفي بر اجزاي عملكرد نهايتاً سبب كاهش عملكرد دانه گرديد. با توجه به وجود همبستگي مثبت و معني‌دار بين ميزان عملكرد دانه و وزن هزار دانه و كاهش قابل‌توجه ميانگين وزن دانه در هر دو سطح تنش (تيمار 100 و 150)، مي‌توان گفت كه مقدار زيادي از كاهش عملكرد دانه ناشي از كاهش وزن هزار دانه بوده است. درصد پروتئين دانه با عملكرد رابطه منفي داشت و تحت تنش خشكي افزايش يافت. اين مقدار افزايش در ژنوتيپ‌هاي مختلف متفاوت بود. درصد روغن در سطوح كم تنش خشكي افزايش يافت اما مقدار اين افزايش معني‌دار نگرديد، ولي تنش شديد باعث كاهش درصد روغن شد. به‌طوركلي رابطه بين درصد روغن و پروتئين دانه منفي بود و ارقامي كه درصد روغن بالايي داشتند مقدار درصد پروتئين آن‌ها پايين بود. در اين ميان تنها لاين HT2 عكس اين مسئله را نشان داد و مقدار روغن و پروتئين دانه آن تحت تنش افزايش بيشتري يافت. لاين‌هاي PE10 و Ds2 بيشترين ميانگين عملكرد دانه و رقم ساري كمترين عملكرد دانه را در بين ژنوتيپ‌هاي موردمطالعه نشان دادند.
چكيده لاتين :
Soybean is an annual self-fertilized crop, belonging to leguminous family and glycine genus, with 40 chromosomes. Soybean is the most important oil crop worldwide since the composition of oil and protein which plays a significant role in public health. Soybean seeds have an average of 40 percent protein and 20 percent oil. Iran import more than 90% of edible oil annually. With 50 hectares of lands under soybean cultivation, Golestan province is the largest soybean cultivation area in Iran. The limitation of water is one of the serious problems in most cultivated lands. In order to solve this problem, relying on the genetic potential and identify drought tolerant varieties are most quick and economic ways. In this regard, pay attention to oil and protein content was quick valuable, which was considered in this study well. In order to evaluate the amount of oil and protein content as well as some related traits under drought stress conditions of soybean genotypes experiment carried out by using split plot format in randomized complete block design with three replications. Main factor was time-course of irrigation included three levels: FC irrigation (control), irrigation after50mm evaporation form a class evaporation pot, irrigation after 100mm evaporation form a class evaporation pot and irrigation after 150mm evaporation form a class evaporation pot. In each irrigation soil moisture to field capacity was reached. Water stress at the time of establishment of the plants began. Sub factor included 10 soybean genotypes: DPX, SARI, williams, Sahar, WE6, L17, HT2, Ds2, PE10 and DW1. Measured traits were included grain oil and protein content, grain yield, plant height, number of sub branches, number of pods, number of seed per pod, seed weight, and dry matter. The percentage of dry matter yield per plant were measured based. At the end of the growing period, to determine the percentage of protein and oil seed samples were taken from each treatment. The results showed that the grain yield and yield components had a significant positive correlation and its value fell under drought stress condition. The reduction of dry matter, seed weight and plant height was higher than other traits. The results of this study showed that the drought had negative impact on yield components which eventually comes to reduce of grain yield. In general, drought stress treatment at each level had more deteriorate effect on susceptible genotypes. Considering the significant positive correlation between seed yield and one thousand seeds weight and significant reduce seed weight in both stress levels (100 and 150 treatment), we can say that a lot of grain yield reduction was due to weight loss. In the meantime, more tolerant and better show for cultivation in areas with water shortages is more suitable. Interestingly, the amount of protein increased by effect of drought condition in most genotypes. It was the same for oil content just for 50mm drought treatment, while significant reduction occurred at 100mm and 150mm drought treatments. There was negative correlation between oil and protein content. PE10 and DS2 had the highest grain yield and sari variety had the lowest grain yield.
