تأثير آخرت انديشي بر عرفان سنايي در حديقةالحقيقه

Eschatology and its Influence on Sanāī's Mysticism in Hadiqat al Haqiqa

معمولاً حديقةالحقيقه را به دليل در بر داشتن اصطلاحات، حكايات و مضامين عرفاني، نخستين منظومة عرفاني مي خوانند. با وجود اين به نظر مي رسد عرفان نقشي مركزي در اين منظومه ندارد. مقالة حاضر بر آن است تا ضمن شناسايي مضمون و انديشة اصلي و غالب در حديقةالحقيقه تأثير آن را بر تلقي سنايي از اصطلاحات و مفاهيم عرفاني نشان دهد. براي دستيابي به اين اهداف، با استفاده از روشي ساختاري، به تحليل روابط معنايي واژگان و مفاهيم اصلي پرداخته شده است. مي توان گفت تقابل دنيا و آخرت مضمون و تقابل اصلي حديقةالحقيقه را تشكيل ميدهد. وابسته هاي معنايي طرفين تقابل نشان مي دهند كه تلقي سنايي از دنيا و آخرت تفاوتي با تلقي رايج در متون غير عرفاني ندارد. قدرت اين تقابل تا حدي است كه معناي اصطلاحات و مؤلفه هاي عرفاني را نيز به نفع خود تغيير داده و آنها را به عناصري به دور از باطن گرايي رايج در سنت تصوف تبديل كرده است.

Hadiqat al Haqiqa includes mystical terms, themes and stories and has been referred to as the first mystical narrative in verse in Persian language. However, it seems that mysticism hasn’t a central role in the book. By recognizing the main and dominant views and themes in Hadiqat al Haqiqa, the present paper attempts to consider the views of Sanāī about mystical terms and concepts. In order to achieve these goals and by using the structural method, the semantic relations of the words and concepts have been analyzed. It can be said that the contrast between the world and the hereafter is the main theme of Hadiqat al Haqiqa. The semantic correlations of the book indicate that about the contrast the world and the hereafter there is no difference between Sanāī's views and common views in non-mystical texts. This contrast is so powerful that changes the meaning of the other mystical terms and converts them into the elements regardless of the customary esotericism in Sufism.