جايگاه علت و معلول و اسباب و مسببات در معتقدات صوفيه

"Cause and Effect" and "Means and Caused Things" in Sufism

علّت و معلول و اسباب و مسببات از مباحث اعتقادي و كلامي صوفيه است. استنباط كلي از موضوع تاكنون اين بوده كه صوفيه عليّت را انكار مي كنند و تنها حق تعالي را مؤثر و فاعل حقيقي مي دانند. هدف اين مقاله بررسي اين موضوع و تبيين چگونگي اعتقاد صوفيه به آن است. اين موضوع در متون مختلف صوفيه اعم از فارسي و عربي، نثر و نظم و نيز در كتب كلامي مرتبط با موضوع مورد مطالعه قرار گرفته و آنچه كه مورد اعتقاد عموم صوفيه بوده از آنها استخراج و استنباط شده است. نتيجه آنكه در اعتقاد صوفيه علت و معلول چيزي است غير از اسباب و مسببات كل جهان و پديده هاي آن معلول يك علّت است و آن فعل خداوند است كه بي علّت است و غير از اين علّت و معلولي در جهان وجود ندارد. آنچه در اين جهان وجود دارد و اصطلاحاً علت و معلول ناميده مي شود صوفيه آن را اسباب و مسببات و در اصطلاح خود عالم حكمت ناميده و به آن معتقد بوده اند و علّت و معلول به اين معني را انكار نكرده اند. در اعتقاد صوفيه اسباب و مسبَّبات بر اساس سنّت هاي الهي عمل مي كنند. آنها مي گويند خداوند قادر است بدون اسباب هم مسبَّبات را پديد بياورد كه به آن عالم قدرت گفته اند

"Cause and effect" and "means and caused things" are theological and philosophical issues of Sufism. So far, the general understanding has been that Sufis have denied causation and consider God as real agent. The purpose of the present article is to examine these issues and to explain how Sufis believe in them. The issue of "cause and effect" has been studied in various Persian and Arabic texts, prose and verse, as well as in theological texts. The results show that, according to Sufism, "cause and effect" is something other than "means and caused things". The whole world and its phenomena are caused by an agent, "Divine Act"; God is necessarily existent by itself and beyond Him there is no real cause in the world. According to Sufis' terms, what is called "cause and effect" is "means and caused things" or " the world of wisdom". So, based on this view, they have not denied cause and effect. In the belief of Muslim Sufis, "means and caused things" act on the basis of Divine traditions; they believe that God can create "caused things" without "means" and call it "the world of power".