آبشويي و اصلاح اراضي شور و سديمي، بخش دوم: اثر عوامل محيطي و سيستمي بر روش هاي آبشويي اراضي

Leaching and Reclamation of Saline and Sodic Soils, Part II: Effect of Environmental and Systematic Factors on Land Leaching Method

سطح اراضي شورِ تحت آبياري در ايران در حال گسترش است. در جنوب استان خوزستان و حتي در اراضي واقع در طرح هاي توسعه شبكه هاي آبياري و زهكشي در نواحي مختلف كشور نيز چنين شرايطي به چشم مي خورد. روش هاي معمول آبشويي خاك هاي شور در مناطق خشك و نيمه-خشك جهان، روش هاي آبشويي متناوب و پيوسته با آبياري سطحي است. با آبشويي متناوب، به صورتي كه فرصت زهكشي نيمرخ خاك ايجاد شود، املاح مي توانند به سطح خارجي خاكدانه ها پخشيده شوند. حتي اگر جريان در خلل و فرج درشت وجود نداشته باشد، طي دور بعدي آبشويي، اين املاح به‌راحتي به جريان بين خاكدانه اي پخشيده شده و به سهولت آبشويي مي گردند. آنچه در قسمت اول اين مقاله ارائه شد مروري بود بر مفاهيم نظري و رياضي انتقال املاح در خاك. در اين بخش، جنبه كاربردي آبشويي املاح، با توجه ويژه به اثر انقطاع جريان و كيفيت آب مورد بررسي قرار مي گيرد. در استفاده از روش هاي آبياري باراني و قطره اي براي آبشويي نمك ها، هرچند جريان غيراشباع در خاك ايجاد شده و هدر رفت آب از ميان خلل و فرج درشت خاك به حداقل مي رسد، ليكن آبشويي با آبياري قطره اي به دليل پخش موضعي آب در خاك، منجر به تشكيل پهنه هاي نامنظم شوري مي شود. انباشتن آب بر سطح خاك با آبياري سطحي، عمليات معمول در آبشويي خاك هاي شور است كه بر اساس نتايج تحقيقات، با آبشويي متناوب مي توان راندمان آن را افزايش داد. البته عوامل متفاوتي بر كارايي آبشويي متناوب در مقايسه با آبشويي پيوسته مؤثر است، ازجمله: تبخير، هدايت هيدروليكي و وجود گياه بر سطح خاك كه در مقاله به بررسي اثر اين عوامل بر فرآيند آبشويي پرداخته خواهد شد. همچنين، مروري بر نتايج برخي پژوهش هاي انجام شده در جهان و ايران نيز ارائه مي شود.

Saline irrigated lands are expanding in Iran. Developing irrigation and drainage networks in salt affected soils in south Khuzestan will increase the quantity of saline irrigated lands. Continues and intermittent leaching are the usual methods for reclamation of salt affected soils in arid and semi-arid areas. By intermittent leaching, salts could be diffuse to the outer side of the aggregates in the drainage period and will be leached in the next round of water application. The part one of these series of papers was about the reviewing theoretical and mathematical concepts of salt transports in soil. In this part, applied aspects of salt leaching, considering interruption and water quality will be investigated. Effectiveness of surface and pressurized irrigation methods on salt leaching and their salt distribution patterns, considerations of leaching with saline water, factors which affected intermittent and continues leaching (evaporation, hydraulic conductivity, existence of plants and sodification) and a view to the world and Iran literatures are the main subjects of the paper.