بازخواني قصه‌هاي كودكان بر مبناي مولفه‌ي طرح‌‌واره در رويكردِ شناختي

Re-reading of Children's Tales Based on Schema Component in Cognitive Theory

قصه­ هاي كودكان عموماً در صورت و روايت، ساده و قابل دريافت و در زيرساخت، غني و سرشار از نكات شناختي- عاطفي و توانمايگيِ تأويلي‌اند. اين قصه­ها گرچه در مقام ارتباط (فرم، روايت و زبان) به راحتي با مخاطب خود رابطه برقرار مي‌كنند؛ در مقام كاركرد‌هاي پنهان و پيچيده، واجد شبكه‌ي عظيم و گسترده­اي از مفاهيم، الگوها، طرح‌واره­هاي شناختي هستند بيان غير مستقيم قصه‌ها، ناخودآگاه كودك را مخاطب قرار مي‌دهد و از رهگذر شناخت و تغيير«طرح‌واره­هاي» منفي و ناسازگار و جايگزين كردن آن­ها با طرح‌واره­هاي مثبت و درمانگر، آن­ها را براي رويارويي با «جهان­هايِ واقع و ممكن» آماده مي‌كند. تاثير داستان بر رشد كودكان به دليل در برگرفتن استعاره­ها و طرحواره­ها و تمهيد فرايندهاي رشد بسيار پيچيده است. قصه­گويي با بيداركردن نيروهاي دروني كودك و استفاده از دانش طرح‌واره­اي او، غيرمستقيم او را از موانع، تضادها و نيز امكان­ها و استعدادهايش آگاه مي­كند و او را به تفكر، تعمق و جست‌وجو وا مي­دارد. بحث «طرح‌واره» يكي از مباحث مهم و كانوني در حوزه‌ي مطالعات ميان‌رشته­اي و علوم‌شناختي است. طرح‌واره­ها نوعي تجربه سازمان يافته و دانش­هاي بسته­بندي شده­اند كه چارچوب­هاي شناختي ما را به عنوان مجموعه‌اي متشكل از ذهنيت­ها، تصورات، تصاوير و ارزش­ها و احساسات رقم مي­زنند. طرح‌واره درماني بر اين است كه انديشه­ها و الگوهاي رفتاري منفي به نوعي با تجربه­هاي منفي دوران كودكي مرتبط­اند و چنانچه اين الگوها كه آن­ها را طرح‌واره­هايِ ناسازگار مي­نامند، به درستي شناخته نشوند، مقابله با آن­ها راه به جايي نمي­برد. در اين مقاله قصه­هاي مشهور كودكان بر مبناي نظريه طرح‌واره و دو راه حلِ اساسي: «تغييرِ» طرح‌واره­هايِ منفي و ناسازگار و «تعبير»‌هاي مثبت و درمانگر، بازخواني و تحليل مي­شود.

Children''s tales are generally simple and understandable in form and narrative but rich and full of emotional-cognitive aspects and interpretive potential in the deep-structure. Though، such stories communicate easily (through form، narrative and language) with the reader، they contain a widespread network of concepts، models and cognitive schemas hidden within their complex structure. The indirect language of tales addresses the unconscious of children and prepares them to deal with the real and possible worlds by identifying and changing the negative cognitive or maladaptive schemas in order to replace them with positive and therapeutic ones. Effects of stories on children''s growth are highly complex due to the use of metaphors، schemas and preparation of growth processes. Storytelling indirectly makes children aware of obstacles and contradictions as well as their own talents and capabilities thus making them able to think and search. Schema is of high importance in interdisciplinary studies and cognitive sciences. Schemas are a type of organized experience and classified knowledge that create our cognitive framework as a set of thoughts، imaginations، feelings and values. Schema therapy believes that negative thoughts and behavior patterns are associated with adverse childhood experiences. If these patterns، maladaptive schemas، are not well understood confronting them is useless. In this paper some famous children''s tales are analyzed based on schema theory and two basic solutions، changing negative and maladaptive schemas، and positive and therapist interpretations، are discussed.