بررسي شگردهاي خوانش انتقادي در كتاب هاي تصويري داستاني ايراني

A Study of Critical Reading Strategies in Iranian Picture Books

نابرابري قدرتِ آفرينندگان آثار ادبي ويژه‌ي كودكان و نوجوانان با مخاطبان خود از يك سو و پذيرش ناگزيري آغشته‌بودن متن‌هاي كودكان و نوجوانان به ايدئولوژي ازسوي ديگر، منتقدان و نظريه‌پردازان ادبيات كودك را به اين بحث كشانده است كه بايد خوانندگان كم‌سال را از حضور و چگونگي حضور ايدئولوژي در متن آگاه كرد تا خواننده به‌جاي پذيرش يك‌سويه به خواننده‌ي كنشگر متن تبديل شود و بدين وسيله، خود را از فشار ايدئولوژي كتاب برهاند. سخنان نودلمن (2000) پيرامون تأثير فاصله‌گذاري بر مخاطب، مگيليس (2009) در اهميت و كاركرد چندصدايي، استيونز (2011) درباره‌ي نقش گفت‌وگومندي نمونه‌هايي از ادعاي يادشده‌‌اند. ضمن تأكيد بر نقش مابان و آموزگاران، مي‌توان انتظار داشت كه مؤلفان آثار، راه خوانش انتقادي را بر خواننده باز گذارند. برخي كتاب‌هاي تصويري‌داستاني كه در دهه‌هاي اخير در ايران منتشر شده است، نشان از توجه بعضي پديدآورندگان اين آثار به چنين رويكردي دارد. مقاله‌ي حاضر، به‌دنبال كشف شگردهايي است كه آفرينندگان كتاب‌هاي تصويري‌داستاني ايران، جهت گسترش توانايي خوانش انتقادي خوانندگان كم‌سال خويش به‌كار مي‌گيرند. اين پژوهش از نوع كيفي، روش داده‌يابي اسنادي و روش داده‌كاوي، تحليل محتوا به روش استقرايي است. تحليل‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه هر دو نمونه‌ي پژوهش، در اين مسير گام برداشته‌اند؛ اما امكان خوانش انتقادي در آن‌ها به‌صورت كامل فراهم نيامده است.

Power inequality between creators and readers of literary books for teenagers and youth on the one hand، and inevitability of ideology impregnating such literary works on the other hand، hasled critics and theorists of children literature to come to the conclusion that young readers should know about presence and quality of ideology in the text. Thus، instead of accepting one sided strategy، readers can become active and actor of a text to release themselves from the pressure of ideology. The guidelines of Nodelman (2000) about the impact of distancing on reader، McGillis' (2009) views on the importance and functions of polyphony and Stephens' (2011) ideas on the role of dialogism support such claims. Alongside the role of parents and teachers، it can be expected that authors openly choose critical reading. Some picture books recently published in Iran show that some authors pay attention to such critical reading. This paper seeks to find authors' strategies for widening the critical reading ability in picture books. This research uses qualitative method، documentary data mining، and inductive content analysis. The research analysis shows that selected samples try to follow this idea; however they have not fully embraced the critical reading possibilities.