فاكتورهاي پيش‌بيني‌كنندۀ مرتبط با رفتارهاي خودمراقبتي در بين بيماران ديابتي نوع دو با استفاده از مدل شناختي‌اجتماعي

Predictive Factors Related to Self-Care Behaviors among Type2 Diabetic Patients by Using Social Cognitive Model

زمينه و هدف: بررسي عوامل مؤثر بر اتخاذ رفتارهاي خودمراقبتي در بيماران ديابتي با استفاده از الگوهايي كه عوامل مؤثر بر رفتار را شناسايي و تقويت مي‌كنند ضروري است. پژوهش حاضر با هدف بررسي فاكتورهاي پيش‌بيني‌كنندۀ مرتبط با رفتارهاي خودمراقبتي در بين بيماران ديابتي نوع دو با استفاده از تئوري شناختي‌ اجتماعي صورت گرفته است. مواد و روش‌ها: در اين مطالعۀ توصيفي‌تحليلي از نوع مقطعي، 320 نفر مبتلا به ديابت نوع دو بر اساس نمونه‌گيري تصادفي چندمرحله‌اي انتخاب شدند. ابزار جمع‌آوري اطلاعات شامل پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته بر اساس سازه‌هاي مدل‌ شناختي و اجتماعي كه روايي و پايايي آن محاسبه شد و پرسش‌نامۀ استاندارد خودمراقبتي ديابت بود. پس از جمع‌آوري داده‌ها، اطلاعات با استفاده از آزمون‌هاي تي مستقل، تحليل واريانس يك‌طرفه و ضريب همبستگي اسپيرمن در نرم‌افزار SPSS نسخۀ 21 و در سطح معني‌دار 0/05 تجزيه‌وتحليل شدند. يافته‌ها: طبق يافته‌هاي به‌دست‌آمده، متغيرهاي انتظار پيامد (r =0.263, P<0.05)، ارزش پيامد (r =0.151, P<0.05)، خودكارآمدي (r =0.350, P<0.05)، خودكارآمدي غلبه بر موانع (r =0.432, P<0.05)، محيط (r =0.173, P<0.05)، يادگيري مشاهده‌اي (r =0.416, P<0.05),)، درك موقعيت (r =0.251, P<0.05)، خودتنظيمي (r =0.462, P<0.05) و سازگاري عاطفي (r =0.374, P<0.05) با رفتارهاي خودمراقبتي همبستگي مثبت و معني‌دار داشتند. همچنين متغير سازگاري عاطفي (ضريب بتا = 0/283) بيشترين مقدار پيشگويي‌كنندگي را داشت. نتيجه‌گيري: در طراحي و اجراي مداخلات آموزشي براي خودمراقبتي بيماران ديابتي، از تئوري شناختي‌ اجتماعي مي‌توان به‌ عنوان چارچوبي بهره برد و به ارتقا و حفظ سلامت اين بيماران كمك كرد.

Background and Objective: Investigating factors affecting the adoption of self-care behaviors in diabetic patients is necessary, especially by using a model that would identify and reinforce the factors affecting behavior. The purpose of this study was to assess the predictor factors associated with self-care behaviors among type2 diabetic patients by using social cognitive theory. Methods: In this descriptive-analytical cross-sectional study 320 patients with type2 diabetes mellitus were selected based on multistage random sampling. The data collection tools were a demographic researcher-made questionnaire based on the cognitive social model constructs- the validity and reliability of the questionnaires were calculated - and the standard self-care questionnaire for diabetes. After data collection, data were analyzed using independent t-test, one –way ANOVA and spearman’s correlation coefficient in SPSS21 at a significance level of 0.05. Results: According to the findings, Outcome Expectation(r =0.263, P<0.05), Outcome Values(r =0.151, P<0.05), Self-Efficacy (r =0.350, P<0.05, Barrier Efficacy (r =0.432, P<0.05), the Environmental (r =0.173, P<0.05), Observation Learning (r =0.416, P<0.05), Understanding the Situation (r =0.251, P<0.05), Self-Regulation (r =0.462, P<0.05) and Emotional Coping (r =0.374, P<0.05) variables were positive correlated with self-care behaviors. Also, Emotional Coping variable was the most predictive variable (Beta=0.283). Conclusion: To maintain and improve the health of diabetic patients, social cognitive theory can be used to design and implement educational interventions for the self- care of diabetic patients.