بررسي جامعه شناختي جنبش فتح الله گولن بر مبناي نظريه بسيج منابع

Understanding the Gülen Movement via the Resource Mobilization Theory

در اواسط قرن بيستم ميلادي، سعيد نورسي، عالم صوفي تركيه، با تاسي از سنت معنوي اسلام جريان نوريه را با هدف ترويج و هماهنگي ميان علم و دين و سنت و مدرنيته بنيان گذاشت. از دل جريان نوريه و در امتداد آن، جنبشي اجتماعي در ميان اقشار و اصناف و حلقه هاي محلي جامعه تركيه با رهبري كاريزماتيك فتح الله گولن شكل گرفت كه هدف آن عمدتاً خدمت به خلق، ارتقاي سطح آموزشي براي همه و بهبود معيشت مردم با الهام از آموزه هاي اسلامي و فرهنگ بومي بود. گولن امروزه در سراسر جهان به عنوان روشنفكري تاثيرگذار شناخته مي شود. از او با عنوان پدر اسلام اجتماعي در تركيه ياد مي شود، اما دامنه نفوذش فراتر از مرزهاي تركيه است. قدرت تاثيرگذاري گولن به حدي است كه از فعاليت هاي او و هوادارانش به «جنبش گولن» تعبير مي شود. اين جنبش، برخلاف اكثر جنبش هاي اسلامي معاصر، سياسي نيست بلكه اجتماعي-آموزشي است. گولن در راس شبكه اي با عضويت تعداد زيادي از سرمايه داران، بازرگانان و دانشمندان قرار دارد كه از طريق اداره برخي شركت ها و نهادها، شبكه وسيعي از مراكز انتشاراتي، مدارس، دانشكده ها، شركت هاي سرمايه گذاري و مراكز فرهنگي در داخل و خارج از تركيه را تحت پوشش دارند. اين مقاله با استفاده از نظريه «بسيج منابع» دريچه اي براي شناخت جنبش گولن و تبيين چرايي شكوفايي و توفيق اين جنبش گشوده است. اين ابزار نظري همراه با تحليل بستر تاريخي و سياسي تركيه، كه موعظه هاي گولن در آنها نقش بسته است و نيز درك مفاهيم اسلامي در تركيه نظير بخشش، نيكوكاري، بصيرت در باورها، رستگاري و خدمت به جامعه، شناختي از جنبش گولن به دست مي دهد.

In the mid 20th century، Saied Nursi، a Turkish Sufi scholar of Turkey inspired by the spiritual tradition of Islam founded the Nuriehs movement to promote science and religion and to reconcile the differences between tradition and modernity. Alongside and derived from the Nuriehs movement a social movement was established by the charismatic leadership of Fethullah Gülen. It aimed to serve the people and improve their education as well as their livelihood through the promotion of Islamic teachings and the native culture. Today، Gülen is known worldwide as an influential intellectual. He is remembered as the father of social Islam in Turkey. His influence، however، goes beyond Turkey's borders. The impact of his activities is so extensive that his work، and that which is continued by his followers، is named the Gulen movement. Despite most current Islamic movements، this movement is not political in nature. Its goals are rather social and educational. Gulen stood at the apex of a network which included many businessmen، traders and scientists who all aspired to achieve Gulen goals and who were managers of companies، publishing houses، schools، colleges، investment institutions، and cultural centers inside and outside Turkey. This article attempts to break the ground for an understanding of Gulen's movement، and to explain reasons why his movement was so successful. In doing so، the article uses the resource mobilization theory. Such theoretical tool، accompanied by a further analysis of Turkey's historical and political context، which was influenced by Gulan's sermonic speeches، helps to provide a body of knowledge to understand Gulen's movement. Such knowledge probes concepts such as generosity، philanthropy، insightful beliefs، salvation، and serving the people. These are some sociological aspects of Gulen's work.