زمينه‌ها و ابعاد بحران اورامان در دورة ناصري (1268-1287ق)

Potentials and Dimensions of Uraman Crisis in the Nasseri’s Era (1268-1287 AH)

يكي از مهم­ترين وقايع كردستان در اواخر حكومت اردلان، ناآرامي‌هاي منطقة اورامان است. حفظ امنيت اين منطقه، با توجه به هم­جواري با مرزهاي عثماني، از دغدغه‌هاي حكمرانان محلي كردستان و دولت مركزي در دورة قاجار بود؛ با اينحال، در فاصلة سال‌هاي 1268تا 1287ق مواردي از ناآرامي در منطقة اورامان، در منابع تاريخي بازتاب يافته است. اين پژوهش، به‌روش اسنادي و با رويكرد توصيفي ـ تحليلي، بر پاية منابع كتابخانه‌اي، در پي پاسخ‌گويي به اين دو پرسش است: مهم‌ترين عوامل بحران اورامان كدام است؟ دولت مركزي براي مديريت اين بحران، چه سياستي در پيش گرفت؟ يافتة اين پژوهش، نشان مي­ دهد كه بحران اورامان در مجموع متأثر از مؤلفه‌هاي چندگانة قدرت‌‌طلبي‌هاي محلي برخي حكام اورامان، سياست‌هاي نادرست و ضعف حكومت محلي اردلان و تمركزگرايي دولت مركزي در دورة ناصري بوده است و برخلاف برخي تحليل‌ها، نمي‌توان انگيزه‌هاي براندازانه يا ابعاد قوم‌مدارانه براي آن متصور شد. انتصاب فرهادميرزا معتمدالدوله به‌عنوان حاكم كردستان نيز با هدف مهار بحران در اورامان بوده است. معتمدالدوله با همراهي نيروهاي اعزامي از سوي دولت مركزي، توانست در كوتاه‌مدت و به‌روش قهرآميز، بر اين بحران غلبه كند. اين امر به‌معناي برطرف شدن زمينه‌ها و پيامدهاي بحران و موفقيت دولت مركزي در مهار بحران در بلندمدت نيست.

At the end of Bani Ardalan's government, one of the most important events of Kurdistan was Uraman regional unrests. Due to the importance of this region in the neighborhood of the Ottoman borders, the security of the region in the Qajars era was one of the concerns of Kurdistan rulers and the central government. However, between1268 to 1287 AH some cases of unrest in Uraman region have been reflected in historical sources.These insecurities occurred coincidently with the late years of the Ardalans' local government and the appointment of Farhad Mirza Motamedoddoleh as the governor of Kurdistan. It seems Uraman crisis and its management and its restraining has been totally affected by multiple factors such as Uraman governors' local authoritarianism, misguided policies and infirmity of the Ardalans' local government, and finally exerting centralization by central government in the Naseris era. an‎d unlike some analysis, it couldn't be true to expect there were Subversive motives or ethnocentric dimensions or even a link between the crisis and the Constitutional Movement. Motamedoddoleh was appointed as the governor of Kurdistan to manage and control the crisis in Uraman and to accomplish security based policies of central government in the Naseri’s era. Motamedoddoleh accompanied by expeditionary forces from the central government could overcome and control the crisis by a violent manner over a short period of time. This didn't necessarily mean fading potentials and consequences of the crisis, and it couldn't even mean the central government would be able to control the crisis in a long term period.