بازتاب فضاي سياسي-اجتماعي حيات استرآبادي در تاريخ‌ جهانگشاي نادري

The reflection of social and political atmosphere of Dolatabadi's life in in the Histography of Tāriḵ-e jahāngošā-ye nāderi

كتاب تاريخ جهانگشاي نادري تأليف ميرزا مهدي­ خان استرآبادي يكي از مهم‌ترين منابع تاريخ­ نگاري سلسله ­اي عصر افشاريه است. نوشتار حاضر بر مبناي روش توصيفي-تحليلي مي­ كوشد كه از طريق مطالعه شاخصه ­هاي بينشي و روشي استرآبادي در نگارش تاريخ جهانگشاي نادري، چگونگي بازتاب فضاي سياسي-اجتماعي حيات مورخ را مورد تحليل و بررسي قرار دهد. در قلمرو تاريخ ­نگاري و نقد تاريخي توجه به بينش و روش مورخ امري ضروري است. بينش و روش در تاريخ ­نگاري دو مقوله تفكيك‌ناپذير و مرتبط با يكديگرند. شناخت مورخ و اثر تاريخ ­نگارانه­ ي او مبناي شناخت زمانه­ اوست و فهم متون تاريخ­نگارانه در هر عصري مستلزم شناخت عناصر روشي و بينش حاكم بر متن تاريخي است. در واكاوي بينش استرآبادي در جهانگشا به گرايش ­ها، باورها و تمايلات اثرگذار مورخ در چند محور مشيت گرايي، نخبه­گرايي، بينش­ مذهبي، اجتماعي و انتقادي پرداخته‌ شده است. در بررسي روش استرآبادي در جهانگشا، مؤلفه­ هايي كه در مباحث روش ­شناختي مدنظر قرار مي­ گيرد، نظير ويژگي­هاي سبكي، منابع مورداستفاده مورخ و عواملي ازاين‌ دست مورد تجزيه‌وتحليل قرارگرفته است. دستاوردهاي اين پژوهش نشان مي ­دهد كه در پيدايي و نگارش تاريخ جهانگشاي نادري، عواملي چون بافت و موقعيت اجتماعي و سياسي حيات استرآبادي و گرايش ­هاي فردي مؤلف در كنار ويژگي­ هاي زباني در پرتو شرايط و موقعيت زمانه بر بينش و روش تاريخ­ نگارانه­ ي متون اين عصر تأثير گذارده است.

Jahangusha-i Naderi is written by Mirza Mehdi Khan Astarabadi and is one of the most important refrences in histography of Afshariye era. The present qualitative study tries to show the social political reflection of writer's life via studying his methods and indices of writing the book. Paying attention to the historian's insight and method is a necessary matter in history clerkship and history criticism area. Insight and method are two unseparatable and related topics in history clerkship. Knowing the historian and his historic work are the first things to know his times and to derstand the historic passages in each period, being familiar with the insight and the method elements of them are necessary. The present writing is allocated to study the Mirza Mehdi Khan-e Astarabadi insight and method , who is the Tāriḵ-e jahāngošā-ye nāderi writer, based on descriptive- analytic method. The historic writing, jahāngošā-ye nāderi, is one of the history clerkship sources of Afshariyeh's dynasty. To search deeply about Astarabadi insight in this writing, the effective tendencies and believes of the historian are discussed in different basises like; tendency to the wish, best part, religious insight and tribal tendencies. There are other elements which are important in method discourse, for example; method specifications analysis, the sourse wich are used by the historian and etc that are studied in Astarabadi method analysis in the history of jahāngošā-ye nāderi. The conclusions from this study show that to product and writing of this, there are some elements that affected on the insight and method of the history clerkship of these passages , for instance; texture, the writer's social situation, and individual tendencies, besides the language specifications, under the conditions and the time situations.