تداوم آيين‌هاي شهرياري و ديوان‌سالاري ايران باستان در خلافت اسلامي

Consistency of traditions of Ancient Iran monarchy in Islamic Caliphate

عرب شبه‌جزيره عربستان با پذيرفتن اسلام وارد مرحله جديدي از شيوه حكومت شدند. كشورگشايي و فتح سرزمين‌هاي جديد از زمان ابوبكر آغاز شد اما فتوح اصلي از زمان خليفه دوم شكل جديدي به خود گرفت. اعراب تازه‌ مسلمان به نام اسلام به نواحي مختلف ازجمله امپراتوري ايران هجوم بردند و در اين هجوم بسياري از سرزمين‌ها فتح شدند. عرب با فتح سرزمين‌هاي شرقي با گستره‌اي از شهرها و روستاها برخورد كه اداره آن نياز به بررسي دقيق، مساحي و سرشماري مشمولان باج و خراج داشت. با توجه به اين‌كه فاتحان داراي پيشينه تمدني نبودند و بسياري از آيين‌هاي ملك‌داري را نمي‌دانستند نيازمند نيروهاي ورزيده و دانشمند سرزمين‌هاي مفتوح شدند. بنابراين، فاتحان عرب با ياري نومسلمانان ايراني و آشنايي با ديوانسالاري گسترده ساساني به طراحي دوباره همان تشكيلات اداري با تغييراتي جزئي پرداختند. بهترين ياري گران آن‌ها در اداره اين ديوان‌ها و برپايي آيين‌هاي شهرياري، خاندان‌هاي اصيل ايراني بودند كه موجب انتقال آيين‌ها و سنن شهرياري ايراني به حكومت‌هاي اسلامي شدند. بدين گونه اين مسئله مطرح مي‌شود: آيين‌ها و سنن شهرياري ايران باستان در چه زمينه‌هايي از خلافت اسلامي تداوم يافت؟ مطابق با مسئله مطرح‌شده، هدف اين مقاله، بررسي پيامدهاي تداوم آيين‌ها و سنن شهرياري ايران باستان در خلافت اسلامي است. نگارنده جهت بررسي متغيرهاي تداوم آيين‌ها و سنن شهرياري ايران باستان و خلافت اسلامي از روش پژوهش توصيفي- تحليلي و اسنادي به شيوه كتابخانه‌اي بهره برده و به اين نتيجه دست‌يافت: حاكمان عرب مسلمان با گماردن ايرانيان در مصادر اداري و ديواني نه‌تنها به قوام و استحكام بنيان‌هاي خلافت اسلامي ياري رساندند، بلكه با استعانت از آن‌ها در جهت برپايي آيين‌ها و سنن شهرياري، موجب تداوم و استمرار ملك‌داري ايراني به دوره اسلامي شدند

Arab tribes of the Arabian Peninsula had entered a new phase of ruling by accepting Islam as their dominant religion. Conquering had started from the first Caliph but took a new shape through the second one. The newly turned Muslims started invading neighboring countries in the name of Islam including Iran and conquered them. Arabs then found it difficult to govern those eastern countries and their cities since it was so demanding and necessitated great consideration, calculation along with the enumeration of kharaj payers. Due to the facts that these conquerors were void of any civilized background and did not have any knowledge in this regard, they had to rely on domestic trained experts to help them do so. As a result, Arab conquerors by the help of Iranian Muslims and by getting acquaintance with the vast Sassanid bureaucracy restructured the governing system implementing slight modifications. Their best help in doing so were noble Iranian families which caused the transferring of the royal traditions and rituals to the new system. The main question, on which this research is based, is the study of the consequences of ancient Iranian royal traditions and rituals consistency on the Islamic Caliphate. The author, in order to get a solid answer in determining the variables of this consistency, has followed a descriptive-analytic based research along with a library-based study method. The conclusion is that: The Muslim governors and Caliphs by appointing Iranian as the heads of governmental and administrative bodies not only did consolidate Islamic structures of Caliphate, but also caused Iranian governing methods to remain intact and be transferred to the Islamic era hence their consistency!