مطالعه مقايسه اي مفهوم قضا و قدر در آثار پيمايشي و غيرپيمايشي (براساس طرح مسئله اي از جمال الدين اسدآبادي)

A Comparative Study of Ghada and Ghadar Concept between Surveys and Non-Surveys Research

مسئله پژوهش، برگرفته از آراي جمال‌الدين اسدآبادي است كه كاركرد دين را موجب پيشرفت و تحريف آن را موجب انحطاط دانسته است. قضا و قدر يكي از باورهاي ديني بين مسلمانان است كه به اعتقاد اسدآبادي، موجب ايجاد انرژي، انگيزه حركت و تلاش است. در پژوهش‌هاي پيمايشي متداول با الهام از چند نظريه‌پرداز غربي، به جاي قضا و قدر از مفهوم تقديرگرايي استفاده شده است كه معادل جبرگرايي است. اين تعريف مورد تأييد آثار نظم (حافظ و مولانا)، نثر (كتب مرجع و مطالعات غيرپيمايشي) و آراي اسدآبادي، اشقر، دوباسكيه، بل و هترلي نيست. مواجهه سوروكين، محسني، ازكيا و عجمي با تعريف و سنجش جبرگرايانه از تقديرگرايي، محتاطانه است. آثار ‌‌‌غير‌پيمايشي با ژرف‌نگري بيشتر، بعدي از تقديرگرايي را آشكار كرده كه از نگاه سطحي و يك‌سونگر آثار پيمايشي دور مانده است. تعريف تقديرگرايي در آثار ‌‌‌غير‌پيمايشي با تعريفي از مترادف آن، يعني قضا و قدر كه در بين مردم عادي متداول و مورد تأييد اسدآبادي نيز است، قرابت بيشتري دارد.

The issue of this paper is inspired by Jamal Al-din Asad Abadi’s views. He believes religion plays a positive role in development in Islamic societies and a distorted religion brings about declination. Ghada and Ghadar, as one of the Islamic beliefs, causes energy, and motivation needed for movement. Current surveys, inspired by some western theorizers, use fatalism instead of Ghada and Ghadar. Fatalism somehow means determinism. Asad Abadi, Ashghar, Du Baskieh, Bell and Heterly, poetic works (Hafez and Molana) and prose works (encyclopedias and non -survey research), disagree with this definition. Sorokin. Mohseni, Azkia and Ajami have paid attention to fatalism carefully. Non-survey works declare an additional aspect of fatalism different from non- deep and biased survey research. The definitions used in non- surveys that is more popular, is more similar to Asad Abadi’s definition.