ارزيابي كاربست قوانين معاملات اسلامي در نظام قراردادهاي بازار سرمايۀ ايران

applying of Islamic transactions rules on Iran capital market contracts

مهم­ترين هدف اين پژوهش مطالعه دربارۀ به­كارگيري قواعد معاملات اسلامي در قرارداد­هاي بازار سرمايۀ ايران توسط كنشگران (كليه افراد حقيقي و حقوقي كه در بورس اوراق بهادار فعاليت اقتصادي دارند) بورس اوراق بهادار تهران مي­باشد. در اين راستا، بر اساس چهار نظريه از قواعد معاملات اسلامي تحت عناوين قواعد لاضرر، اكل مال به باطل، غرر و ربا و فروض اساسي اسلامي در معاملات كنشگران بازار سرمايه مورد آزمون قرارگرفت. در تحليل داده‌ها از روش آزمون مكرر استفاده شده و نتايج به دست آمده نشان مي­دهد كه بين ميزان دخالت ضوابط چهارگانه فقهي در معاملات بازار سرمايه، سرمايه‌گذاران و آگاهي سرمايهگذاران از اين چهار قاعده، هيچ رابطۀ معناداري وجود ندارد. از مصاحبه­هاي مكمل نيمه ساختاريافته نيز چنين استنباط مي­گردد كه هنگامي كه كميتۀ فقهي مجربي بر معاملات بازار سرمايۀ سرمايه‌گذاران نظارت مي­كند كنشگران ساختار معاملات را اسلامي و شرعي مفروض پنداشته، مستقيماً به اسلامي بودن يا نبودن آن توجهي نمي­كنند.

The main purpose of this paper is to apply of Islamic transactions rules on Iran capital market contracts by studying the economic actions of the individuals in Tehran stock market. Based on the theories of four major Islamic laws, i.e., no damage rule, gaining from invalid activities rule, peril rule and usury rule; the basic Islamic assumptions is drawn in order to testify in the capital market actors transactions. The results obtained from the repeated test method indicate that there is no significant relation between the quadruple juridical criteria involvement degree in the capital market transactions investors and the knowledge of these four rules. Semi- structured complementary interviews also indicate that the actors suppose the structure of the transactions is based on Islamic rules and Shariah and it is not necessary they focus directly on the Islamic nature of transactions so that the experienced juridical committee controls the capital market transactions investors.