شناسايي و مصارف سنتي برخي از گياهان دارويي در بخش جعفرآباد استان قم

Identification and Traditional Use of Some Medicinal Plants in Jafar Abad District of Qom Province, (Iran)

زمينه و هدف: با توجه به آميخته‌شدن طب سنتي با فرهنگ عامه مردم در كشور، همچنين ارتباط بين باورها، اعتقادات مردم هر منطقه با ميزان و نحوه كاربرد گياهان دارويي (تحت عنوان گياه قوم‌شناسي)، اين مطالعه با هدف شناسايي و مصارف سنتي برخي از گياهان دارويي در بخش جعفرآباد استان قم صورت گرفت. روش بررسي: اين پژوهش به روش توصيفي - مقطعي بر روي 320 نفر از مردم بخش جعفرآباد قم (شامل شهر جعفريه و روستاهاي آن) در سال 1394 با استفاده از روش نمونه‌گيري آسان انجام شد. داده‌ها به‌وسيله چك‌ليست جمع‌آوري شدند. گياهان دارويي با استفاده از كتب فلور گياهي شناسايي شدند. يافته‌ها: از مجموع 37 گونه گياهي غالب از 22 خانواده، گياهان خانواده‌هاي Lamiaceae و Asteraceae، بيشترين فراواني پوشش گياهي منطقه را تشكيل مي‌دادند. از بين گياهان دارويي جمع‌آوري‌شده، 23% در درمان بيماري‌هاي گوارشي به‌عنوان شايع‌ترين بيماري‌ها، 18% براي درمان بيماري‌هاي تنفسي، 13% براي رفع سنگ‌هاي مجاري ادراري، 10% جهت درمان بيماري‌هاي پوست و مو و 2% براي درمان بيمارهاي دهان و دندان كاربرد داشتند. درمان بيمارهايي مانند دردهاي مفصلي و ناباروري نيز با استفاده از گياهان دارويي، توسط معدودي از افراد بومي انجام مي‌شد. نتيجه‌گيري: با توجه به بكر بودن منطقه و عدم مستندات كافي، تاكنون اطلاعاتي در منابع گذشته راجع به خواص دارويي و نحوه به‌كارگيري گياهان اين منطقه ثبت نشده است؛ بنابراين تحقيقات بيشتر در اين زمينه موجب شناسايي گياهان دارويي جديد شده و فرصتي را براي كشاورزان و مردم محلي فراهم مي‌كند تا بتوانند با كشت گياهان دارويي، زمينه تجاري‌سازي آن‌ها را در منطقه خود فراهم آورند.

Background and Objectives: Considering the combination of traditional medicine application with popular culture in Iran as well as relationship between beliefs of people in each region and the amount and way of using medicinal plants (called ethnobotany), this study was carried out with the aim of identification and traditional use of some medicinal plants in Jafar Abad district of Qom Province. Methods: This descriptive cross-sectional study was performed on 320 individuals using convenience sampling in Jafar Abad district of Qom Province (including Jafarieh city and its villages) in 2016. The data were collected by a checklist. Medicinal plants were identified using plant flora books. Results: Of 37 dominant plant species from 22 families, plants of the Lamiaceae and Asteraceae families, were the most frequent plant flora in the region. Among the collected medicinal plants, 23% was used in the treatment of gastrointestinal diseases as the most common diseases, 18% for respiratory diseases, 13% for removal of urinary system stones, 10% for hair and skin diseases, and 2% for oral and dental diseases. A few native people treated joint pains and infertility using medicinal plants. Conclusion: Given the intactness of the region and lack of sufficient documentation, so far no information has been recorded in the past references on medicinal properties and way of using the plants of this area. Therefore, further investigations in this field can lead to identify new medicinal plants and provides an opportunity for farmers and locals to prepare the way for commercialization of medicinal plants through their cultivation.