روش‌هاي تمثيلي و انديشه‌هاي كهانت در فردوس الحكمه ابن ربن طبري

Allegorical and Magical Methods in Ibn Rabban Ṭabarī’s Firdaws al-Ḥikma

دانش پزشكي در آغاز پيشينۀ تاريخي خود با خرافات و روش‌هاي سحرآميز همراه بود. پس از آنكه پزشكي از خرافات جدا شد و بر پايۀ چند اصل كلي و تجربۀ باليني قرار گرفت كماكان روش‌هاي غير علمي در آن تأثيرگذار بوده است. فردوس الحكمه از جملۀ نخستين آثار جامع پزشكي دورۀ اسلامي است امادر آن مي‌توان اشارات و تجويز روش‌هاي غير علمي را به وفور مشاهده كرد. در اين مقاله كه به روش توصيفي و با تكيه بر فردوس الحكمۀ طبري تأليف شده است، تلاش مي‌شود به كاربرد و اثر بخشي طلسمات، تعاويذ و روش‌هاي جادويي در دانش پزشكي پرداخته شود. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه طبري به تأثير و ارتباط علم تنجيم و خواص جانداران و كاركرد طلسمات در دانش پزشكي اعتقاد داشته است؛ از اين رو وي با تأثيرپذيري از مكاتب پزشكي تمدن‌هاي پيشين و باورپذيري از طبابت عاميانه، سحر و جادو را منشأ بروز بيماري دانسته و در درمان بيماري‌ها و تجويز دارو شيوه‌هاي آميخته با خرافات و كاركرد تعاويذ را از نظر دور نداشته است و به سحر و طلسم‌هاي مختلف توسل مي‌جويد.

Medical practice was mixed, from the very beginning, with superstitious and magical concepts and methods. Even when medicine freed itself from superstition and was based on general pricniples and clinical examination, some vestiges of non-scientific methods and concepts could still be witnessed in it. Firdaws al-Ḥikma is one of the earliest medical texts of Islamic period in which some traces of non-scientific concepts and prescriptions are attested. In this article, we intend to treat the use of talismans, charms and magical methods in the medical practice. Our research shows that the author believed in the relation between astrology, the properties of living beings, and use of talismans in medicine. In this respect he was influenced by former medical schools.