ترجمة متون اجتماعي و رابطۀ آن با اجتماع علمي و توسعۀ علمي‌ـ فرهنگي

Translation Of Social Science Texts and Its Relation To The Scientific Community and Scientific - Cultural Development

محور اصلي اين نوشتار بررسي وضعيت متون ترجمه‌اي در گسترۀ علوم‌اجتماعي در جامعة ماست. فرض اوليۀ ما اين است كه متون علمي موجود، در‌حالي‌كه نمودي از توسعۀ علمي هستند، مي‌توانند منبعي براي توسعة علم و فرهنگ نيز باشند. يادآوري مي‌كنيم كه در اين بحث تأكيد ما بيشتر بر متون ترجمه‌اي است كه مخاطب آنها اجتماع علمي و به‌ويژه فضاي آموزشي دانشگاهي است. پس متوني كه در اين بررسي مي‌گنجند با جهان آموزش و يادگيري و رابطۀ استاد و دانشجو پيوند دارند و ازهمين‌رو حساسيت آن دوبرابر مي‌شود. اگر در اين‌ مقاله بر اهميت زبان و معادل‌گزيني واژه‌هاي تخصصي تأكيد داريم بيشتر به حوزۀ جامعه‌شناسي زبان و مباحث انسان‌شناسي فرهنگي مربوط است. گفتني است شواهد عملي و نظري موجود بر اهميت و ضرورت ترجمۀ متون علوم‌اجتماعي از زبان بيگانه به زبان فارسي گواهي مي‌دهند. با اينكه اهميت و ضرورت وجودي متون ترجمه‌اي در فضاي آموزشي و پژوهشي ما انكارناپذير است، و هرچند برخي مترجمان باصلاحيت ترجمه‌هاي ستايش‌برانگيز و ارزشمندي از برخي متون كلاسيك و ضروري براي مطالعۀ دانشجويان ارائه داده‌اند، ارزش علمي و كيفيت ترجمۀ بخش بزرگي از آثار منتشرشده دچار برخي نارسايي‌ها و تنگناهاست كه ما آنها را زير عنوان‌هاي فرعي آشفتگي و ناهماهنگي در كار ترجمۀ متون علوم‌اجتماعي بررسي كرده‌ايم. در اين مقاله، كار ترجمة متون علوم‌اجتماعي را به‌منزلة فعاليتي علمي در قلمرو جامعه‌شناسي علم و برپاية پيوند ساختار/كارگزار و رابطة ديالكتيك بين آنها بررسي كرده‌ايم. به‌اين‌معني كه تأثير متقابل كنشگر علمي يا مترجم (به‌‌منزلة كارگزار) و اجتماع علمي (به‌مثابة ساختار) را به بحث گذاشته و نتيجه گرفته‌ايم كه توسعه‌نيافتگي اين دوگانه، و به‌عبارت روشن‌تر، تك‌روي و فردمحوري كنشگر علمي و بلوغ‌نيافتگي اجتماع علمي در جامعة ما ازجمله موانع مهم كم‌توسعه‌يافتگي علم و ازجمله كار ترجمه است كه موضوع اصلي اين مقاله است.

The goal of this study is to evaluate the present situation of translated texts in the field of social science in the Iranian society. The basic assumption in this study is that while scientific texts are an index of scientific development, they also can function as a source for scientific and cultural development. This study is mostly concerned with translated texts that target the scientific community and specially the educational community in universities. Although the importance and necessity of translated texts in the Iranian educational and research atmosphere is undeniable and some qualified translators have created valuable and commendable translations of some classic and necessary texts for the study of students, the scientific value and quality of most translations of published materials have some problems and limitations. These problems and limitations are in part due to inappropriate selection of texts and low quality of the translations. The theoretical framework in the study is dialectical approach of agencystructure integration. It is concluded that the translation of the social science texts is important and necessary for development of science in our society. The main problems of the translation practices are the egoism disposition of the translators (as the agents) and the immaturity of scientific community (as the structure).