منطق فازي ابزاري جهت ساخت و سنجش مفاهيم در علوم اجتماعي

Fuzzy Logic: A Means To Construct and Measure Concepts In Social Science

مفاهيم اجتماعي بر معاني فهميده‌شده‌اي دلالت دارند كه مي‌توان آنها را در "مصاديق"[1] مشخص و مطالعه كرد. بنابراين، مفاهيم اجتماعي از دوپارة ذهني[2] و عيني[3] تشكيل شده‌اند. به‌عبارت ديگر، وجود رابطة ديالكتيكي بين ذهن و عين است كه مفهوم اجتماعي را مي‌سازد. گاه چگالي تأثير پارة ذهني بالاتر است و گاه پارة عيني، اما در هردو صورت، درجه‌اي از چگالي تأثير پارة ديگر نيز در مفهوم وجود دارد. بنابراين، درباب مفاهيم اجتماعي با درجاتي از انتزاع[4] و انضمام[5] روبه‌رو هستيم كه سبب‌ساز وجود نوعي ابهام در صدق معنا به مصداق مي‌شود. به‌عبارت ديگر، به‌جاي حالات دوگانة "صدق"/"عدم صدق" با حالات چندگانة "درجات صدق" مواجهيم كه مي‌توانند در موقعيت‌هايي بين حالات دوگانة مزبور قرار گيرند. ازاين‌روست كه رويكرد مبتني بر منطق فازي[6] در ساخت و سنجش اين مفاهيم مي‌تواند مؤثر واقع شود. به‌طوركلي، توانايي رويكرد مبتني بر منطق فازي در ساخت و سنجش مفاهيم اجتماعي را مي‌توان در موارد زير بيان كرد: امكان سنجش درجة انطباق مصاديق تجربي با معاني مفاهيم جامعه‌شناختي1. امكان سنجش دو ويژگي مقوله‌اي[1] و بُعدي[2] در يك مفهوم. امكان ساخت و سنجش مفاهيم هيبريد (تركيبي) جديد براساس وجود درجاتي از صدق چند معنا در يك مصداق. امكان سنجش درجة اجماع[3] مكاتب و نظريه‌هاي مختلف درباب يك مفهوم.

Social concepts are made of “objective” and “subjective” components. A dialectical relationship between object and subject forms a social concept. In other words any comprehension or understanding of the concept is dependent on the "object" and "subject" and so any process of comprehension is dialectical. Thus we can say that it depends upon the state of mind of the audience and the reality. When it comes to social concepts, we deal with different degrees of abstract and concrete which causes a kind of ambiguity in the meaning attributed to the object. In other words, instead of a dual scenario of “truth” and “non truth” we face a multi scenario of “degrees of truth”. This is why an approach based on fuzzy logic can be effective in the construction and assessment of concepts. Classic logic which is based on the dual logic of truth and non-truth cannot resolve the dilemma of the conceptual ambiguity. Concepts of social science based on their own nature cannot fully and precisely determine which denotations to include. So, fuzzy logic can work more efficient than classic logic. In Fuzzy logic any process of understanding or decoding is polyvalent. This logic is based on accuracy and transparency. Any concept in any science must be "accurate" and "transparent". The validity of any concept is measured by its consistency to the ever changing reality. Therefore, this outlook (fuzzy) can help us to better understand and explain the social phenomena and is more applicable to the real world.