واكاوي شاخص‌هاي توسعه اجتماعي ايران (رويكردي بر برنامه‌هاي توسعه)

Examining the Indices of Social Development in Iran (A Descriptive-Analytical Approach to Development Plans)

چندلايگي و چند وجهي بودن فرايند توسعه و نقش برنامه ­هاي كلان دولت­ها در راستاي تحقق آن، يكي از ضرورت­هاي پرداخت به آن به­ويژه در جوامع رو به توسعه است. توازن ميان ابعاد كيفي و كمي توسعه، مي­تواند كارآمدي دولت در بخش­هاي مختلف جامعه را تبيين كند و در مقابل، برجستگي يكي از ابعاد، سبب به حاشيه رفتن ابعاد ديگر توسعه و پيدايش تبعيض در جامعه مي­شود. با توجه به امنيت شاخص­هاي توسعه، تحقيق حاضر با استفاده از شاخص­هاي توسعه اجتماعي و با رويكردي توصيفي - تحليلي به بررسي وضعيت عرصه ­هاي عمومي و رسمي اجتماعي در ايران طي برنامه­ هاي اول تا پنجم توسعه و در دوره زماني 1368 تا 1394 پرداخته است. تببين جامعه ­شناختي برنامه ­هاي اول تا پنجم توسعه نشان داد كه دولت و نهادهاي رسمي حاكميتي نقش عمده و انحصاري در سياست­گذاري و اجراي برنامه­ هاي توسعه دارند. به رسميت شناخته نشدن عرصه ­هاي عمومي سبب شده است تا برنامه­ هاي توسعه در ايران از انعكاس همه واقعيت­ها و لايه ­هاي چندگانه توسعه در كشور ناتوان باشد. شاخص­هاي شكلي و صورت­گرايانه به دليل نگرش مكانيكي و تحكمي به جامعه در برنامه ­هاي توسعه مورد بررسي، موفقيت نسبي داشته­ اما در انعكاس و مديريت ابعاد ارگانيكي و تفاهمي ناتوان بوده است. در ميان برنامه­ هاي توسعه، در برنامه اول و سوم بيش از ديگر برنامه­ ها بر شاخص­هاي غيرارگانيكي تأكيد شده است.

Social development is a combination of the economic development and social well-being of people in the society. Through social development, governments try to provide peoples' satisfaction by meeting their minimum socio-economic necessities. In this regard, the viewpoint and performance of governments is important. Thus, the present study, with a descriptive-analytical approach, compares the social development situation in Iran during the period of 1368 to 1394 (1999-2015) using the social development indicators. The results show that during the referred period, social development indicators had the following trends: Health and demographic indicators besides indicators of disadvantages show decreasing trends, while indicators of academic achievement and access to official features were Increasing. Without considering the unemployment, which has increased in the fifth program, the other indicators of social development in this program have been better than other programs.