كليدواژه :
جنون , سوژه , ابژه , فوكو , مشاهده بازتابي , مشاهده نافذ
چكيده فارسي :
زمينه و هدف: پروژه فوكو را مي‌توان تبارشناسي سوژه مدرن ناميد و كتاب تاريخ جنون يكي از مهم‌ترين آثار او در اين زمينه است. آنچه در اين كتاب به طور برجسته‌اي خود را نمايان مي‌سازد، تاكيد فوكو بر «عمل مشاهده» و تكنيك‌هاي آن در شكل‌گيري سوژه به منزله ابژه‌اي براي شناخت مي‌باشد. با تامل در اين كتاب مي‌توان دو نوع مشاهده را از هم متمايز كرد كه ما آن‌ها را مشاهده بازتابي (Reflective) و مشاهده نافذ (Penetrative) مي‌ناميم. در اين مقاله مي‌كوشيم اولا به بررسي مشاهده بازتابي و ويژگي‌هايش بپردازيم؛ ثانيا نشان مي‌دهيم كه چه شرايط اجتماعي در قرون هيجدهم و نوزدهم ميلادي سبب شد تا اين شيوه مشاهده ديوانگان رنگ ببازد و به تدريج مشاهده بديلي ـ مشاهده نافذ ـ جايگزين آن شود؛ ثالثا با تشريح تكنيك‌هاي مشاهده نافذ، ويژگي‌هايي اين نوع مشاهده را بررسي مي‌كنيم و نشان مي‌دهيم كه چگونه اين شيوه مشاهده سبب پيدايش روانشناسي و روانپزشكي در قرن نوزدهم ميلادي شد. مواد و روش‌ها: اين پژوهش به روش كتابخانه‌اي با تكيه بر كتاب بسيار مهم تاريخ جنون اثر ميشل فوكو ـ مورخ، جامعه‌شناس و فيلسوف فرانسوي معاصر ـ و شارحين و ناقدين او انجام گرفته است. يافته‌ها: در مشاهده بازتابي مشاهده‌گر با ديدن ديوانگان با آن‌ها همنوا مي‌شود و تجربه او از اين وضعيت، تجربه‌اي از وضعيتي انساني است. حال آنكه در مشاهده نافذ مشاهده مشاهده‌گر در ديوانه متوقف مي‌شود و مشاهده‌گر ديوانه را همچون ابژه‌اي مي‌بيند كه اولا قصد دارد تا طبيعت ديوانگي او را بشناسد؛ ثانيا مي‌خواهد او را درمان كند. نتيجه‌گيري: در واقع مشاهده نافذ مشاهده‌اي ابژه‌ساز است و به دليل همين ويژگي‌اش معرفت‌ساز نيز هست. بدين گونه با تاسيس آسايشگاه رواني در قرن نوزدهم حقيقت انسان به منزله سوژه توانست به ابژه دانشي علمي ـ روانپزشكي ـ بدل شود.
چكيده لاتين :
Background and Aim: The Foucault project can be called the genealogy of the modern subject and The
History of Madness is one of his most important works in this field. Foucault emphasized on "observation"
and its techniques in the formation of the subject as an object of knowledge. I distinguish between two types
of observation in this book, which I call "reflective" and "penetrative" observation. In this article I try first to
explain the reflective observation and its properties. Secondly, I show what social conditions in the 18th and
19th centuries led to reject this way of looking and gradually penetrative observation replaced reflective
observation. Third, we explain the techniques of penetrative observation and show how this observation led
to the emergence of psychology and psychiatry in the nineteenth century.
Materials and Methods: This research is based on a library study method based on the original sources of
medical history especially The History of Madness.
Findings: Reflective observation did not, basically, involve observer; it involved only his monstrous surface,
his visible animality; and it included at least one form of reciprocity, since the sane man could read in the
madman, as in a mirror, the imminent movement of his downfall. Such a classical regime of truth did not
construct madness as an object of enquiry and thus as subject to knowledge; it was simply a condition. By
contrast, penetrative observation, arising with the new regime of the asylum was deeper and less reciprocal.
Conclusion: In fact, penetrative observation is the object-maker, and because of this, it makes scientific
knowledge: psychology and psychiatry. Thus, by establishing the asylum in the nineteenth century, the
human being as a subject could become the object of scientific knowledge that was called psychology.
