رخشان، رقم جديد گندم نان آبي با پتانسيل عملكرد بالا، مقاوم به زنگ‌هاي گندم، با كيفيت نانوايي خوب و مناسب براي كشت در مزارع آبي مناطق معتدل ايران

Rakhshan, New Bread Wheat Cultivar, with High Grain Yield Potential, Resistance to Wheat Rusts and Good Bread Making Quality and Suitable for Irrigated Conditions in Temperate Agro-climatic Zone of Iran

گندم رقم رخشان در سال زراعي 88-1387 بصورت لاين خالص با شجره " SHARP/3/PRL/SARA//TSI/VEE#5/5/VEE/LIRA//BOW/3/BCN/4/KAUZ "در قالب آزمايش بين المللي 41thIBWSNاز مركز بين المللي تحقيقات ذرت و گندم (CIMMYT) وارد شد و در بررسي اوليه دركرج، كرمانشاه و زرقان به طور ميانگين 9019 كيلوگرم در هكتار عملكرد دانه در مقايسه با 9069 كيلوگرم در هكتار ارقام شاهد (پيشتاز، شيراز، مرودشت و بهار) داشت. در سال زراعي 89- 1388در آزمايش مقايسه عملكرد مقدماتي اقليم معتدل در كرج، زرقان فارس، نيشابور، اصفهان و اسلام آباد غرب با ميانگين عملكرد 8710 كيلوگرم در هكتار در مقابل 7910 كيلوگرم در هكتار ارقام شاهد (پارسي، سيوند، بهار و پيشتاز) انتخاب شد. در سال زراعي 90-1389 در آزمايش مقايسه عملكرد پيشرفته در همان پنج منطقه پتانسيل عملكرد دانه بيشتر از 7 تن در هكتار، مقاومت به بيماري ها و كيفيت نانوايي خوب براي آن ثبت شد. در آزمايش سازگاري در سال هاي 92- 1390 ميانگين عملكرد اين رقم 7695 كيلوگرم در هكتار در مقابل 7582 كيلوگرم در هكتار رقم پارسي و 7547 كيلوگرم در هكتار رقم سيوند بود. در مجموع آزمايش هاي تحقيقي- تطبيقي و تحقيقي- ترويجي در مزارع زارعين اين رقم، ميانگين عملكرد دانه 8233 كيلوگرم در هكتار در شرايط بهينه در مقايسه با رقم پارسي با عملكرد دانه 7734 كيلوگرم در هكتار براي همان شرايط نشان داد. در آزمايش هاي تحقيقي- ترويجي شرايط بهينه در استان البرز و كرمانشاه به ترتيب پتانسيل 10116 و 11290 كيلوگرم در هكتار براي اين رقم ثبت شد. واكنش رقم رخشان نسبت به بيماري هاي زنگ زرد و قهوه اي در شرايط آلودگي مصنوعي از 0 (مصون) تا 30MS بود. واكنش اين رقم نسبت به زنگ سياه نژاد Ug99 در كنيا در شرايط آلودگي شديد، 40MR بود. اين رقم داراي كيفيت نانوايي خوب و نسبتا زودرس مي باشد.

A breeding hexaploid wheat line named later Rakhshan was introduced to Iran through the CIMMYT 41th-IBWSN international nursery with pedigree of " SHARP/3/PRL/SARA//TSI/VEE#5/5/VEE/LIRA//BOW/3/BCN/4/KAUZ " in 2008. This line showed average grain yield of 9019 kg/ha compared to check cultivars Pishtaz, Shiraz, Marvdasht and Bahar average with 9060 kg/ha in Karaj, Kermanshah and Zarghan during 2008-09 crop season. This genotype showed grain yield of 8710 kg/ha compared to 7910 kg/ha of four check cultivars: Parsi, Sivand, Bahar and Pishtaz in Karaj, Zarghan, Neishabour, Isfahan and Islam Abad-Gharb during 2009-10. This line was tested in advanced and replicated trials over same 5 locations at 2010-2011 with recorded grain yield of more than 7 t/ha and measured good bread making quality. The adaptation and stability of this line was evaluated in a 2 years' experiment tested over 8 stations during 2011-13 period which recorded grain yield of 7.695 t/ha against 7.582 of Parsi and 7.547 t/ha of Sivand. During testing of this variety under on-farm and demonstrational trials in farmer fields during 2013-15 over several locations of temperate zone under normal irrigation conditions, average grain yield of 8.233 t/ha against 7.734 t/ha of Parsi cultivar was recorded. It showed also potential of 10.116 and 11.290 t/ha grain yields in Kermanshah and Alborz provinces respectively. According to the final investigations, reaction of Rakhshan to yellow rust and leaf rust was recorded as 0 to 30MS in the inoculated nurseries. In case of stem rust race Ug99 reaction was 40MR in Kenya. Bread making quality of this variety is good and it is relatively an early maturity variety.