شيمي كاني‌، دمافشارسنجي و جايگاه زمين‌ساختي ماگماي سازندة سنگ‌هاي آتشفشاني كرتاسه پسين منطقه كجيد (جنوب لاهيجان، البرز شمالي

Mineral chemistry, thermobarometry and tectonomagmatic setting of Late-Cretaceous volcanic rocks from the Kojid area (south of Lahijan, northern Alborz)

سنگ‌هاي آتشفشاني منطقه كجيد (جنوب لاهيجان) در دامنه شمالي البرز رخنمون دارند. بيشتر اين سنگ‌ها ساختار بالشي نشان مي‌دهند و با سريِ دايك‌هاي قطع‌كننده همراه هستند. برپايه، روابط سنگ‌چينه‌اي و سنگ‌آهك‌هاي پلاژيك ميان‌بالشي، اين سنگ‌هاي آتشفشاني به سن كرتاسه پسين هستند. بيشتر سنگ‌هاي‌ آتشفشاني منطقه كجيد تركيب بازيك دارند (اليوين‌بازالت و بازالت) و شمار كمي از آنها نيز در ترم‌هاي جدايش‌يافته‌تر (مانند: تراكي‌آندزيت و داسيت) جاي مي‌گيرند. مقدار فورستريت (Fo) در فنوكريست‌هاي اليوين از 63 تا 83 درصد مولي است. بلورهاي كلينوپيروكسن به‌صورت فنوكريست و نيز در زمينه سنگ هستند و تركيب اوژيت تا ديوپسيد دارند. مقدار Na2O، Al2O3 و TiO2 در آنها به‌ترتيب 24/0 تا 68/0، 3/2 تا 53/6 و 1 تا 1/5 درصد وزني است. افزون‌بر اين، تركيب كلي پلاژيوكلازها، لابرادوريت (An = 51-68 درصد مولي) است. داده‌هاي به‌دست‌آمده از كاربرد روش‌هاي دمافشارسنجي‌ گوناگون براي كلينوپيروكسن، پلاژيوكلاز و اليوين با يكديگر همخواني خوبي نشان مي‌دهند. بررسي‌هاي دماسنجي گوناگون بازة دمايي نزديك به 1100 تا 1250 درجه سانتيگراد را نشان مي‌دهند و با دماي مذابي بازيك همخواني دارند. افزون‌بر اين، فشارسنجي كلينوپيروكسن و پلاژيوكلاز براي فنوكريست‌ها (4 تا 8 كيلوبار) و بلورهاي زمينه سنگ (كمتر از 5 كيلوبار) نيز به‌ترتيب با ژرفاي پوسته مياني- زيرين و پوسته بالايي همخواني دارد. برپايه شيمي كلينوپيروكسن، مذاب‌ها تركيب بازالت آلكالن داشته‌ و در پهنه ماگمايي- زمين‌ساختي درون‌صفحه‌اي (كافت درون‌قاره‌اي) پديدآمده‌اند. حجم بزرگي از فوران‌هاي بازالتيِ كرتاسه پسين در البرز شمالي چه‌بسا با آنومالي چشمگير دمايي در گوشته‌ همراه با بالاآمدن سست‌كره و فعاليت نقطه داغ/ پلوم گوشته‌اي در ارتباط بوده است.

The volcanic rocks of Kojid area (south of Lahijan) crop out in northern Alborz. They show mainly pillow structure with numerous cross-cutting dykes. Based on lithostratigraphic relationships and interpillow pelagic limestones, the volcanics are Late Cretaceous in age. The volcanics of Kojid area are predominantly basic in composition (olivine basalt and basalt) and minor more evolved suites such as trachyandesite and dacite. Olivine phenocrysts display forsterite (Fo) content of 63 to 83%. The phenocrystic and interstitial clinopyroxene crystals are augite to diopside in composition, with Na2O, Al2O3 and TiO2 contents of 0.24- 0.68, 2.3-6.53 and 1-5.1 wt.%, respectively. Furthermore, plagioclase is labradorite (An%= 51-68). The results of various geothermobarometric methods of clinopyroxene, plagioclase and olivine indicate good correlation with each other. Different thermometric calculations yielded temperatures in the range of 1100 to 1250 °C which are compatible with temperatures of basic melts. Moreover, clinopyroxene and plagioclase barometry of the phenocrysts (4 to 8 Kb) and interstitial phases (