گونه‌شناسي مفهومي عدالت در نظريه‌هاي برنامه‌ريزي شهري در چهارچوب رويكردي ميان‌رشته‌اي

Conceptual Typology of Justice in Urban Planning Theories based on an Interdisciplinary Perspective

عدالت يكي از اصلي‌ترين اهداف برنامه‌ريزي شهري محسوب مي‌شود؛ ازاين‌رو مفهوم كلي عدالت نزد متخصصان و انديشمندان در طول دوره‌هاي مختلف از پذيرش و محبوبيت چشمگيري برخوردار بوده و حاصل آن نيز مجموعه‌اي بزرگ از نظريه‌هاي مختلف و متنوع بر مبناي مفهوم عدالت در عرصه شهر است؛ اما به‌دليل ماهيت ميان‌رشته‌اي عدالت، برداشت‌ها از اين مفهوم، تبيين و شيوه پياده‌ســازي آن در برنامه‌ريزي شهري، نه‌تنها يكسان نبوده، بلكه حتي گاهي متناقض نيز بوده است؛ بنابراين مقاله حاضر به‌دنبال گونه‌شناسي نظريه‌هاي عدالت در بستر مطالعات شهري و سنخ‌شناسي مفهومي و معرفت‌شناسانه اين نظريه‌ها با هدف تبيين مفهومي خط سير نظريه‌هاي برنامه‌ريزي شهري (نظريه‌هاي درون‌زا) است. اين مهم با مرور نظام‌مند آراي عدالت‌محور در شهر و با بهره‌گيري از چارچوب «فرانظري آلمندينگر» در عرصه عدالت‌پژوهي و در قالب پنج محور موضوعي محقق شده كه مي‌تواند علاوه‌بر مشخص كردن چارچوبي براي حركت، زمينه نظريه‌پردازي در اين عرصه را نيز فراهم كند. در اين راستا از روش‌شناسي كيفي به‌عنوان راهبرد پژوهش و از تكنيك‌هاي متن‌پايه‌اي چون مرور نظام‌مند، مطالعه ثانويه و گونه‌شناسي، به‌منظور جمع‌آوري و تجزيه‌و‌تحليل داده‌ها استفاده شده است. بهره‌گيري از گونه‌شناسي در راستاي سنخ‌شناسي و طبقه‌بندي مفهومي عدالت، و درنهايت كمك به درك و شناخت بهتر اين مفهوم ميان‌رشته‌اي است. به اين منظور پس از نقد و بررسي گونه‌شناسي‌هاي موجود برنامه‌ريزي شهري، سنخ‌شناسي نظريه‌هاي عدالت بر مبناي گونه انتخاب‌شده تبيين شده‌اند. نتيجه اين مقاله ارائه يك «الگوواره مفهومي» براي فهم بهتر و جامع‌تر پيچيدگي‌هاي اصل عدالت در برنامه‌ريزي شهري است؛ چارچوبي كه مي‌تواند راهنماي پژوهش‌هاي گوناگون عدالت‌پژوهي در حوزه برنامه‌ريزي شهري باشد.

Spatial justice is the ultimate goal for human society and one of the main purposes of urban planning. In its most general sense, it has been accepted with significant popularity among the experts and scholars throughout history. The result is a massive collection of various theories based on the concept of justice in the city. However, due to the interdisciplinary nature of justice, sometimes the implementations of this concept as well as its definitions and explanations do not agree or even they may contradict.Therefore, defining a conceptual typology and clarifying the theoretical route of justice urban theories are the main aims of this paper. To do this, we use systematic review of justice based theories in urban planning and utilize Allmendinger mete-theory framework with five broad categories. Besides defining the framework, it also provides opportunity for theorizing in this field. The present article attempts to explain the essence of justice urban planning theories. In this regard, methods such as Systematic Review, secondary study and typology as quality research strategies are used to collect and analyze the data. Typology study helps the better understanding of this interdisciplinary concept. Therefore, by reviewing all typology of planning theory, justice urban planning theories have been explained, based on the selected one. At the end, this article presents a conceptual frameworkfor better and more comprehensive understanding of the complexities of the principle of justice in urban planning