ارزيابي مقدماتي ژنوتيپ‌هاي گلرنگ (Carthamus tinctorius L. ) نسبت به بيماري بوته‌ميري فوزاريومي

بوته‌ميري گلرنگ يكي از مهم‌ترين بيماري‌هاي گلرنگ درمنطقه اصفهان است. هدف از اين بررسي شناخت عامل بيماري‌زاي بوته ميري در منطقه اصفهان و ارزيابي مقدماتي مقاومت نسبي ژنوتيپ‌هاي مختلف گلرنگ به اين بيماري بود. در اين پژوهش با نمونه برداري از بوته‌هاي آلوده از مزارع گلرنگ در منطقه اصفهان، گونه‌هاي مختلف فوزاريوم جداسازي شده و براي اثبات بيماري‌زايي جدايه‌هاي قارچ، از دو روش آزمايشگاهي و گلخانه‌اي استفاده شد. در ضمن 60 ژنوتيپ گلرنگ شامل لاين‌هاي اصلاحي انتخاب شده از توده‌هاي بومي مختلف و ژنوتيپ‌هاي خارجي به منظور بررسي عكس‌العمل آنها به بيماري در يك طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار در شرايط گلخانه مورد ارزيابي قرار گرفتند. آلودگي مصنوعي بوته‌ها از طريق تزريق سوسپانسيون اسپور قارچ عامل بيماري با غلظت 106 اسپور در هر ميلي‌ليتر سوسپانسيون در قسمت پائين طوقه و در مرحله طويل شدن بوته‌ها (8 هفته بعد از كاشت) انجام گرديد و طول منطقه نكروزه شدن در طوقه گياه و درصد مرگ و مير مورد اندازه‌گيري قرار گرفت. نتايج آزمايـش نشان داد كه عامل بيـماري بوته ميري گلرنگ در منطقه اصـفهان قارچ Fusarium solani بود و تفاوت معني‌داري بين ژنوتيپ‌ها از لحاظ عكس‌العمل به بيماري وجود داشت. مقاوم‌ترين و حساس‌ترين ژنوتيپ به ترتيب لاين‌هاي اصلاحي IUTE14310 و IUTC121 با ميانگين نكروزه شدن 67/9 و 33/28 ميلي‌متر و ميزان مرگ و مير 32 و 70% بودند. براساس ميانگين نكروزه شدن و درصد مرگ و مير، ژنوتيپ‌ها به‌صورت معني‌داري به 5 گروه مشخص شامل مقاوم (7 ژنوتيپ)، نسبتاً مقاوم (19 ژنوتيپ)، متحمل (29 ژنوتيپ)، نسبتاً حساس (3 ژنوتيپ) و حـساس (2 ژنوتيپ) گروه‌بندي شدند. واريـته‌هاي تجاري خارجـي شامـل AC Stirling و Saffire در گـروه متحمل و AC Sunset در گـروه نسبتاً مقـاوم قرار داشتـند. توده بومي كوسه كه در منطقه اصفهان به‌طور وسيع كشت مي‌گردد، جزء گروه ژنوتيپي حساس بود. ضرايب تنوع فنوتيپي (85/23%) و ژنتيكي (32/18%) و وراثت‌پذيري عمومي نسبتاً بالا (59%) براي نكروزه شدن و هم‌چنين ضرايب تنوع فنوتيپي (25%) و ژنتيكي (21%) و وراثت پذيري عمومي بالا (73%) براي ميزان مرگ و مير نشان داد كه تنوع ژنتيكي كافي براي مقاومت به بيماري وجود دارد و انتخاب براي ژنوتيپ‌هاي مقاوم به بيماري پوسيدگي ريشه فوزاريومي مي‌تواند مؤثر باشد.