جستاري در شناخت ابعاد بوم‌شناختي آموزه‌هاي مذهبي ظهوريافته در فلات ايران

Studies in Recognition of the Ecological Aspect of Iranian Religious Beliefs

يكي از موضوعات مهم مورد مطالعه در جغرافياي فرهنگي، بررسي رابطۀ متقابل محيط و فرهنگ و چگونگي تأثيرگذاري متقابل آن‌ها بر يكديگر است. در اين راستا، بخشي از عناصر فرهنگي، ازجمله دين و مذهب در سرزمين‌هاي مختلف، علاوه‌بر ريشه‌هاي تاريخي و اجتماعي، برآمده از ابعاد و ويژگي‌هاي طبيعي فضاي جغرافيايي خاستگاه و محيط انتشارشان هستند كه به‌شكل‌ آموزه‌هاي ديني خاص در آن فضا، تجلي مي‌يابند. اصولاً بخشي از كاركرد دين، ارائه راه‌حل براي مشكلات مكاني‌ـ‌فضايي است. بديهي است كه اديان در ايران نيز از اين مقوله مستثنا نيستند و بخشي از سرچشمه ظهور آموزه‌هاي اديان موجود در فلات ايران نيز متأثر از بنيادهاي طبيعي اين فضاي جغرافيايي است. در اين راستا در اين مقاله اين پرسش مطرح شده است كه شاخص‌هاي جغرافيايي طبيعي فلات ايران، چگونه پيش از ظهور اسلام و پس از آن، بر ويژگي‌ها و نوع آموزه‌هاي ديني در اين حوزه تأثيرگذار بوده‌اند؟ در اين مقاله كوشش شده است كه با رويكردي توصيفي‌ـ‌تحليلي، بنيادها و دلايل بوم‌پايۀ ظهور آموزه‌هاي ديني در ايران بررسي شوند. يافته‌هاي پژوهش، نمايانگر اين است كه شرايط و ويژگي‌هاي طبيعي فلات ايران، ازجمله ويژگي‌هاي اقليمي، هيدرولوژيك، و طبيعي، نقش بسزايي در ظهور ويژگي‌ها و آموزه‌هاي اديان در ايران داشته‌اند. به‌عبارت روشن‌تر، آموزه‌ها و اعتقادات اديان ايراني، ازجمله مذهب تشيع، تحت تأثير مستقيم بُعد طبيعي فضاي جغرافيايي ايران بوده‌اند.

One of the most important topics have been studied in Cultural geography field, is investigating the relationship between environment conditions and its effects on culture and how their mutual influence on each other. In this regard, some cultural elements are raised by natural geography condition and is related by natural dimensions and characteristics of geographic space. These ecological characteristics lead formation of the unique cultural landscape of space. In other word, the reasons for the emergence of this symbol culture were related to natural features. For example, many part of the religion function include provide solutions for problems that there are in the place. This trend is terminated to the formation of religious thoughts that particularly is led by natural space. Obviously, Religion in Iran is certainly not the exception in this category, and there is some part of fundamental causes of characteristics Religions in Iran were affected by natural foundations of Iran’s plateau. In this regard, in this paper this question has been proposed, how had been affected natural geographical indexes on religious thoughts before Islam rise and after it? In this research for responding to this question, have been struggled with explanting and analytical approaches, was checked natural fundamental causes of religious thoughts in Iran. Finding research reveals that, natural conditions of Iran plateau or even in the Middle East such as climatologic characteristics or geomorphologic conditions, hydro issues, have been very effective roles on religious thoughts before entering of Islam to Iran and after it