بررسي عوامل تأثيرگذار بر واگرايي روابط ايران و مصر (1392-1357)

سرزمين مصر از ديرباز با ايران ارتباط داشته كه سابقه تاريخي آن به دوره هخامنشي برمي‌گردد. آشنايي با پيشينه روابط دو كشور مي‌تواند ما را در درك موقعيت‌ها و ضرورت‌هاي كنوني كمك كند. مسائل ايران و مصر عمدتاً به دلايل سياسي، بين‌المللي و تاريخي، فرهنگي و نيز قومي، جغرافياي به يكديگر مرتبط است. دو كشور كم‌وبيش از نظر ظرفيت همسان‌اند. چه از لحاظ جمعيت و وسعت، چه قدمت و اصالت تاريخي و تمدني و چه فعاليت‌هاي اجتماعي و فرهنگي و داشتن تحولات بزرگ و اثرگذار سياسي و ديني. اگرچه هر يك از اين دو كشور عموماً با يكديگر مرتبط بوده‌اند، اما هم‌وزن و هم‌سطح بودن نسبي آن‌ها در حال حاضر به‌طور طبيعي نوعي رقابت را ايجاد مي‌كند. روابط دو كشور با پيروزي انقلاب اسلامي در 1979 رو به سردي و تنش بيشتر گراييد و درنهايت با امضاي پيمان كمپ ديويد قطع شد. هدف اين مقاله عوامل مؤثر در واگرايي روابط ايران و مصر در چند دهه گذشته است كه تلاش شده تا متغيرهاي داخلي، منطقه‌اي و بين‌المللي مؤثر در اين واگرايي شناسايي و وزن­گذاري شوند. يافته‌هاي مقاله حاكي از آن است از ميان عوامل گوناگون مؤثر در واگرايي دو كشور، چند عامل از برجستگي خاصي برخوردارند. عامل ماهيت و جهت‌گيري سياسي متعارض نظام‌هاي سياسي ايران و مصر در سطح داخلي؛ مسائلي همچون قضيه فلسطين و پيمان كمپ ديويد در سطح منطقه‌اي؛ همچنين نگاه متفاوت دو كشور به ساختار حاكم بر نظام بين‌الملل و شرايط آن، و نحوه برخورد با قدرت‌هاي بزرگ (نگاه منفي ايران به غرب در برابر نگاه مثبت مصر به غرب) در سطح بين‌المللي؛ مي‌توانند به‌عنوان مؤلفه‌هاي مهم و تأثيرگذار در واگرايي دو كشور محسوب شوند. از لحاظ وزن­گذاري از بين عوامل مختلف داخلي، منطقه‌اي و بين‌المللي؛ عوامل داخلي را مؤثرتر بوده و در ميان عوامل داخلي هم عامل ماهيت سياسي متعارض حاكم بر نظام سياسي دو كشور را مؤثرتر مي‌باشد.