مطالعۀ موردي نگاره‌هاي داستان ضحاك و سياوش ( بر اساس نظريۀ دستور خوانش تصاوير كرس و ون‌ليوون )

A Multi- modal Study of the Negares in “Siavash” and “Zahak’s” Narratives (Based on The Grammar of Reading Images Approach of Kress and Van Leeuwen

نظريۀ «دستور خوانش تصاوير»، در حوزۀ نشانه شناسي اجتماعي قرارگرفته و در رمز گشايي نشانه هاي تصويري به كار مي رود. كرس و ون ليوون (2006)، با الهام از سه فرانقش معنايي هليدي، ساختاري مشابه را براي خوانش معانيِ نشانه هايِ تصويري ابداع نموده و قائل به‌وجود سه معناي «بازنمودي»، «تعاملي» و «تركيبي» در تصاوير هستند. هدف از انجام اين پژوهش يافتن پاسخي مناسب به اين پرسش ها است. آيا اين نظريه در رمزگشايي معاني بازنمودي، تعاملي و تركيبي، در نگاره ها موفق است؟ ميزان توانايي اين نظريه در يافتن الگو هاي غالب دستوري و نشانه شناختي در نگاره ها تا چه حد است؟ و آيا اين رويكرد قادر خواهد بود الگو هايي را بيابد كه در شكل دهي سبك خاص نگاره ها نقش دارند؟ اين تحقيق، بر روي دو نگاره منتخب از ميان بيست‌وسه نگاره صورت گرفته است. اين نگاره ها، بر اساس روايات «ضحاك» و «سياوش»، برگرفته از شاهنامه شاه طهماسبي مصور گرديده و اثر سلطان محمد نگارگرند. روش انجام پژوهش تحليلي بوده و مشتمل بر سه بخش است. نخست، مباني نظري رويكرد «دستورخوانش تصاوير» بررسي‌شده است؛ سپس، موارد صدق مولفه هاي اين رويكرد در نگاره ها واكاوي شده و در پايان، موارد متناقض با اين نظريه در نگاره ها و علل وجود تباين هاي موجود را بررسي كرده ايم. نتايج حاصله گوياي آن است كه برخلاف نسخ متني اين روايات، نوعي حذف و تبعيض جنسيتي در ساختار نگاره ها مشهود بوده و نگارگر از به كار گرفتن مولفه هايي چون پرسپكتيو و وجه نمايي مي پرهيزد. همچنين، ساختار پلكاني در نگارۀ «ضحاك» مويد وجود فواصل طبقاتي در جوامعي است كه روايات برخاسته از آنانند.

The Grammar of Reading Imagesis a new look into pictures, located in social semiotics. It is implemented in decoding the pictorial signs. Kress and Van Leeuwen (2006), inspired by Halliday’s metafunctions have devised a similar structure for reading pictorial signs named Representational, Interpersonal, and Compositional meanings. The aim of this study is to investigate appropriate answers to the following questions. Can this approach be successful in decoding the Representational, Interpersonal, and Compositional meanings? How much can this approach find the grammatical and semiotic patterns in pictures? Can this approach find the patterns responsible for shaping the special styles of pictures? This study has been conducted on two pictures selected among 23. They have been painted by Soltan­mohammad based on the Siavash and Zahak’s narratives of Shahtahmasb Shahnameh. This study has been divided into three sections. First, the theoretical basis of Reading Images approach was explored. Next, the cases in the pictures which are in accordance with the components of this approach were discovered. Finally, the cases which were in conflict with this approach were discussed. The results of this study reveal that there is a kind of sexism in the pictures which do not exist in these two stories of Shahnameh. In addition, the painter has no tendency towards using perspective, and modality in analyzing his paintings. Furthermore, the echelon structure of the “emergence of snakes on the shoulders of Zohaks’ picture shows the echelon structure of the society it belongs to.