چه تعريفي از اطلاعات رهاييبخش است؟

What definition of information would be emancipatory one?

زمينه و هدف: تعامل انسان و اطلاعات، چه به لحاظ كاربرد در زندگي روزمره و چه از منظر جهت‌گيري پژوهش‌ها، وابسته به پيش‌فرض‌هايي است كه دربارۀ چيستي اطلاعات پذيرفته مي‌شوند. اين پيش‌فرض‌ها گاه آنچنان بداهت مي‌يابند كه براي تحقيق دربارۀ پديده‌هاي جديد اجتماعي، بازگشت به تعاريف و تلقيات اوليۀ انسان دربارۀ اطلاعات ضرورت مي‌يابد. كالاسازي اطلاعات و تعريف آن به‌عنوان چيزي عيني، امروزه جزو پيش‌فرض‌هاي بديهي است. مقالۀ حاضر تلاش دارد تا با استفاده از «نظريۀ انتقادي»، پيش‌فرض‌هاي ياد شده در تعريف اطلاعات را نقد كند و دسته‌بندي جديدي از تعاريف موجود دربارۀ اطلاعات به دست دهد. روش: روش مقالۀ حاضر، سندي و رويكرد آن تحليل مفهومي است. براي باز كردن يك مفهوم يا ارائۀ تحليل‌هاي بديل دربارۀ آن، با استفاده از روش سندي مستندات اصلي‌ كه پايۀ استدلال هستند جمع‌آوري مي‌گردند و با تكيه بر آن‌ها، مفاهيم موجود تحليل و نقد، و مفاهيم جديد بسط داده مي‌شوند. يافته‌ها: بررسي تعاريف اطلاعات با عينك نظري «نظريۀ انتقادي» نشان مي‌دهد كه آن دسته از تعاريفي كه پيش‌فرض آن‌ها از اطلاعات، عيني بودن آن است، به كالاسازي اطلاعات و انحصار آن منتهي مي‌شوند كه مقدمه‌اي است براي برتري دادن به فرد در برابر جمع و مزيت قائل شدن به تسلط در برابر مشاركت. بنابراين همۀ تعاريفي كه چنين پيش‌فرضي دارند (تعاريف نشانه‌شناختي عين‌باور و تعاريف شناختي) اسارت‌آور تلقي مي‌گردند و همۀ تعاريفي كه اطلاعات را امري ذهني و زباني مي‌دانند (تعاريف نشانه‌شناختي ذهن‌باور و تعاريف گفتماني) رهايي‌بخش دانسته مي‌شوند. نتيجه‌گيري: تعاريفي از اطلاعات كه به كالاسازي آن منتهي مي‌شوند، به تحقيقاتي دربارۀ اطلاعات مي‌انجامند كه به محتواي تعامل اطلاعاتي مي‌پردازند و نتايج آن تحقيقات عموماً آمادگي لازم براي به‌كارگيري جهت كنترل اجتماعي را دارند. در عوض، تعاريفي از اطلاعات كه در برابر كالايي‌سازي آن مقاوم هستند، منجر به تحقيقاتي مي‌شوند كه به ساختار تعامل اطلاعاتي مي‌پردازند و تمام ساختارهاي ايجادكنندۀ تعاملات اطلاعاتي ناسالم را بررسي و نقد مي‌كنند.

Background and Aim: Human-information interaction, either in every day life or in research approaches, depends on pre-assumptions about “what information is”. Sometimes this pre-assumptions become axiomtic in a way that we must return to primary concerns about them to explore new social phenomenas. Information as an object is one of pre-assumptions. In this paper, the mentioned pre-assumptions are criticized by means of “Critical Theory” and new taxonomy of definitions on information is introduced. Method: Documentary research method is used for gathering evidences and conceptual analysis approach is used for studing, investigating and reasoning across them. Results: Reflections about definitions of information by means of “Critical Theory” lenz shows that those definitions that see information as an object, leads to commodification of information that is an introduction to preference of private vs. common and domination vs. participation. Thus all definitions that have such a pre-assumption are slavery definitions and all definition that see information as subjective and lingual entity are emancipatory ones. Conclusion: Research approaches that arise from commodificatory definitions of inform