آرمان گرايي و واقع گرايي سياسي در انديشه سعدي و فارابي

در ميان انديشمندان، متفكّران و اديبان همواره دو نگاه واقع‌بينانه و آرمان‌گرايانه به مسائل اجتماعي و سياسي وجود داشته است. در نگاه آرماني، توجّه به صور خيال و سير در ملكوت و عالم عرش معطوف است و رنگ واقعيّت‌هاي زميني در معادلات و محاسبات ذهني آرمان‌گرايان بازتاب ندارد؛ بنابراين نگاه آرمان‌گرا، نگاهي ذهنيّت‌گرا و غير كاربردي است. درمقابل آرمان‌گرايان، مي‌كوشند از توانايي‌هاي فردي و موقعيّت اجتماعي خود، شناختي صحيح و از امكان رسيدن به اهدافشان دركي واقع‌بينانه ارائه دهند. از آنجا كه خاستگاه انديشه و دستگاه فكري انديشمندان در تحقّق آرمان‌ها و اهداف آن‌ها به‌ويژه ايجاد مدل مطلوب حكومت بسيار تأثيرگذار است، بررسي مباني انديشۀ آنان در راستاي ارائة راهكارهاي حلّ مسائل اجتماعي از اهمّيّت حياتي برخوردار است. براساس اين، هدف نوشتار پيش رو، بازشناسي فكري و فلسفي آموزه‌هاي مربوط به آيين فرمانروايي و حكومت مطلوب در آثار سعدي و مطابقت آن با نظريّه‌هاي آرمان‌شهري فارابي است. در اين مقاله با استفاده از روش تطبيقي، انديشۀ دو تن از نام‌آوران عرصۀ فلسفه و ادبيّات، فارابي و سعدي با يكديگر مقايسه مي‌شوند و مدل مورد نظر هريك در قالب مدينۀ فاضله و جامعۀ ايده‌آل ازمنظر واقع‌گرايي و آرمان‌گرايي سنجش مي‌شود. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه نظريّات سعدي تلفيقي از عمل‌گرايي و آرمان‌گرايي است؛ چنان­كه برخي نظريّات فارابي نيز اين‌گونه است، امّا مصاديق تفاوت‌هايي باهم دارند.