تحليل اجتماعي رابطۀ سازمان صنفي و سازمان فتوت در ايران

Social Analysis of the Relationship between Guilds and Futuwwat Organization in Iran

باور غالب در مطالعات جامعه‌شناسي تاريخي اين است كه انجمن‌ها و سازمان‌هاي صنفي در شهرهاي ايران فعاليت نداشته­اند، اما مقالۀ حاضر برمبناي چارچوبي جامعه‌شناختي نشان مي‌دهد در اواخر سدۀ ميانه در ايران، پيشه‌وران در تعامل با سازمان‌هاي فتوت، نوعي سازمان صنفي تشيكل داده­اند كه با سازمان‌هاي صنفي قرون‌وسطي در غرب متفاوت است. چارچوب جامعه‌شناختي مقالۀ حاضر مبتني بر يك سنخ سازمان صنفي پيشامدرن و برگرفته از آراي دوركيم است. برمبناي اين چارچوب، به‌نظر مي‌رسد اصناف در اواخر سده‌هاي ميانه در ايران در پيوند با سازمان‌هاي فتوت صوفيانه، شكلي از سازمان صنفي به‌وجود آوردند كه مي­توان آن را «سازمان صنفي ديني» ناميد. آنچه در اين دوران، سازمان صنفي را به‌عنوان انجمن‌هاي حرفه‌اي در شهرها متشكل‌تر و منسجم‌تر ساخت، فتوت صوفيانه به‌عنوان آييني ديني بود كه بر منافع حرفه‌اي اعضا اولويت داشت. اين سازمان صنفي ديني، تنها با تكيه بر آيين و انجمن ديني مي‌توانست تا حدودي از انسجام سازمان يافته و رسميت برخوردار شود. اين امر نشان مي‌دهد تا چه حد ماهيت و سازمان ايدئولوژي حاكم بر اصناف بازار در شهرهاي ايران، در هر دوره اهميت دارد.

The prevailing belief in the studies of historical sociology is that associations and organizations have been always inactive in the cities of Iran. This paper, based on sociological approach, is to show that in the late middle centuries in Iran, the artisans in interaction with Futuwwa organizations formed a kind of guild, which have been different from medieval guilds in the West. The sociological framework of this paper is based on pre-modern guilds, derived from Durkheim's views. Based on this framework, the guilds in the late middle centuries in Iran, in conjunction with Sufi Futuwwa organizations, formed a kind of guild that can be called a "religious guild". What made guilds more organized and coherent as professional associations in the cities during this period was the Sufi Futuwwa as a religion, which prioritized over the professional interests of the members. The guild was able to achieve coherence and formalization only by relying on the religion and religious association. This shows how much the nature and organization of the ideology governing the market guilds in Iranian cities in each period is important.