انتساب طريق التحقيق به حكيم سنايي

Is Sanaei the Author of Tariq al Tahqiq

حكيم سنايي غزنوي(529- 467 ه) بدون ترديد از استادان مسلم شعر فارسي در قرن هاي گذشته است. او اولين شاعري است كه به صورت جدي مباحث كلامي، حكمي و عرفاني را وارد شعر فارسي كرد. هم محتواي مثنوي را دگرگون كرد، هم محتواي قصيده و غزل را. شايد اين گفته اغراق نباشد كه در تاريخ شعر فارسي تا به امروز شاعران اندكي چون او توفيق اين تغيير سبك را داشته اند. همين مسئله باعث شد كه آثار او، بويژه: حديقه الحقيقه، قصايد و غزلياتش، هم از لحاظ زباني و هم از لحاظ فكري و محتوايي مورد استقبال و پيروي بسياري از شاعران مطرح ادب فارسي، چون: نظامي، خاقاني، سعدي، عطار و مولوي قرار بگيرد. با وجود پژوهش هاي فراواني كه بر روي آثار سنايي صورت گرفته، هنوز ابهاماتي در زندگي، آثار و حوادث تاريخي حيات او وجود دارد. آثاري به او نسبت داده شده كه در صحت آنها ترديدهاي جدي مطرح است. يكي از آثار منتسب به سنايي، مثنوي طريق التحقيق است. فرضيه نگارندگان مقاله اين است كه اين منظومه از آن سنايي نيست. با توجه به دلايل گوناگون، از جمله منابع كتابخانه اي و دلايل سبك شناسي، دلايل كلامي، وجود تناقض در ابيات آخر منظومه، چون مطرح شدن سال سرودن منظومه به صراحت براساس حساب جمل، مجرد بودن سنايي و تاهل صاحب طريق التحقيق، نتيجه اي كه از اين پژوهش حاصل آمده گوياي اين نكته است كه مثنوي طريق التحقيق به هيچ وجه نمي تواند از آن سنايي باشد. و البته بديهي است كه نويسندگان اين مقاله هيچ اظهار نظري درباره سراينده اصلي مثنوي طريق التحقيق نمي كنند؛ زيرا اين كار، مستلزم پژوهش مستقل ديگري است.

Hakim Sanaei Ghaznavi is undoubtedly the undisputed masters of Persian poetry in the past. He is the first who seriously inserted theological and mystical discussion into Persian poetry. He has changed the content of not only ode but Masnavi and sonnet. It is not an exaggeration to date in the history of Persian poetry that a few poets like him had a change of style. Therefore, his works, especially, Hadighatol Haghighah, his sonnets and odes, have been followed in terms of both intellectual language acceptance and adherence by so many great poets of Persian literature, such as Nezami, Khaghani, Saadi, Attar and Molavi. Despite much research has been conducted on his works, there are some uncertainties about his life, historical events and works. There are some works which have been attributed to him but with serious doubts. For example, Masnavi Tariq al Tahghigh is one of those works attributed to be anonymous. The authors believe that the Masnavi does not belong to Sanaei. The results taken from the present study show that the Masnavi Tariq al Tahghigh by no means could it be anonymous. It should be noted however, that the authors have no comment on the author of the Masnavi and it needs independently work and research