رويكرد باطني برهان الدين محقق ترمذي و تاثير آن در آثار مولوي

Esoteric Approach of Muhaqiq Tirmidhi to Quran and its impact on Rumi

در اين مقاله اهميت مفهوم «باطن دين» و تفسيرهاي باطني از آيات قرآن در تاويلات برهان الدين محقق ترمذي نخستين مربي مولانا در خردسالي و مرشد وي بعد از فوت بهاءالدين توجه شده و نفوذ و تاثير ذهن و زبان برهان الدين محقق ترمذي در مولانا جلال الدين رومي بحث شده است. برتر دانستن بي قيد و شرط وجه باطني دين نسبت به وجه ظاهري آن در انديشه هاي ترمذي و اهميت تفسيرهاي عرفاني آيات قرآن براي انتقال اين مفهوم در مقالات وي برجستگي آشكاري دارد. شيوه عرفاني تفسير آيات او را به افقهاي باطني و زباني خاص رهنمون شده است. اين شيوه به همراه استفاده از زبان مجازي، نماد، استعاره و تمثيل براي استخراج معاني باطني آيات به منظور درك فايده عرفاني اين شيوه در معارف برهان الدين محقق ترمذي، و ذكر موارد مشابه و موازي اين تاويلات در مثنوي و فيه مافيه مولوي، فرازهاي اصلي اين تحقيق و بررسي را تشكيل مي دهد.

Esoteric views of Burhan al- Din Muhaqiq Tirmidhi induced a great impact on Rumi. In this article I would try to show how important the concept of interior aspect of religion and mystical exegeses of Quran are in understanding the thoughts and words of Burhan al- Din Muhqiq, to examine how and why his words have in their turn, influenced Rumi enormously. My main concern here would be the inward aspect of religion in Burhan’s eyes and words according to his Maarif, and his method of using mystical commentary of Quran by means of figurative tropes, symbolic language, metaphors and allegories, which is reflected in Rumi’s Mathnawi and Fih ma Fih.