نگرشي بر جامعه شناسي توليد آثار ادبي بين سال هاي 1320 تا 1345 با تكيه بر ترجمه رمان

A Sociological Investigation of Literary Productions between 1320 and 1345 with Special Attention to Novel Translation

سقوط رضاشاه و كودتاي1332 تحولات سياسي-اجتماعي خاصي درپي داشت كه بازتاب آنها را علاوه بر حوزه سياست، در قلمرو ادبيات فارسي نيز مي توان ديد. پژوهش حاضر قصد دارد تا اين بازتاب ها را در ادبيات داستاني، بويژه رمان، از منظر نظريه «جامعه شناسي توليد آثار فرهنگي» بررسي نمايد. بدين منظور، ابتدا، با تكيه بر مفهوم «ميدان»، ساختارهاي سياسي- اجتماعي حاكم بر فضاي ادبي بررسي و تاثير ترجمه در تكوين رمان فارسي در قالب ميدان ادبي مشخص مي شود. سپس، براي نشان دادن پيوند بين مفاهيم «ميدان» و «عادت واره»، در اين نظريه، فعاليت هاي چهار نويسنده مترجم: صادق هدايت، ابراهيم گلستان، محمود اعتمادزاده و سيمين دانشور به عنوان نمونه در قالب عادت واره تحليل مي شود. در نهايت، به نظر مي رسد كه اين نظريه در پيوند دادن ساختارهاي كلان سياسي- اجتماعي با ساختارهاي خردي نظير شرايط خانوادگي، انگيزه هاي شخصي، اهداف اقتصادي و غيره ثمربخش بوده و از رهگذر آن بتوان خاستگاه تحولات حاصل در ادبيات داستاني و عامليت توليدكنندگان ادبي، از جمله مترجمان، نويسندگان و نويسنده - مترجمان را درك كرد. اما، با تمركز بر دوره تاريخي1320 تا 1345 نتيجه گرفته مي شود كه ترجمه آثار ادبي بيگانه، به زبان فارسي، در تغيير ساختار داخلي ميدان ادبي نقش داشته است، به صورتي كه داستان كوتاه در دهه بيست به مثابه قالبي مستقل شناخته شد و فرم و مضمون رمان فارسي نيز تحولات مثبتي را از سرگذراند كه اينها حاصل رابطه بين ميدان هاي قدرت و توليد آثار ادبي و همچنين وام دار عادت واره مترجمان و نويسنده مترجماني است كه با تمركز بر ترجمه داستان كوتاه و رمان در دهه هاي بيست و سي ساختار اين توليدات را متحول ساخته و رئاليسم روسي و اگزيستانسياليسم را در آثار نويسندگان ايراني رواج دادند.

The oust of Reza Shah in 1320 and fall of Mosadeq government in 1332 culminated with sociopolitical transformations which had certain repercussions in Persian literature. The present study aims to detect these repercussions in the domain of Persian fiction particularly novel applying Bourdieu’s theory of sociology of cultural production. To do this, sociopolitical conditions dominating literary atmosphere of the specified time period are studied in terms of the concept of ‘field’, then, the influences of translation as a social action on the development of Persian fiction particularly Persian novel is investigated in the framework of literary field. As the next step, productions and activities of two author-translators, i.e. Sadeq Hedayat and Ibrahim Golistan, are investigated in terms of habitus to clarify the link between the concepts of field and ‘habitus’. As a conclusion, it appears that this theory provides an opportunity to link the macrostructures of sociopolitical situations to microstructures as family conditions, personal motives, literary position, economical purposes, political doctrines and personal interests. Accordingly, the origin of developments in Persian fiction is detected and the agency of cultural producers as authors, translators and author-translators is elaborated on.