متنپژوهي «نگارستان» معين الدين جويني

Textual Scholarship of Moein al-DÐn JowainÐ’s NegÁrestÁn

سعدي با نگارش گلستان در سال 656 ق، شيوهاي را در نظم و نثر بنا نهاد كه تاكنون پيروان بسيار داشته است. نگارستان جويني، در سال 735 ق، يعني 79 سال پس از نگارش گلستان نوشته شده است. شايد بتوان اين كتاب را پس از روضۀ خُلد مجد خوافي، دومين اثر و نزديكترين كتاب به دوران نگارش گلستان دانست. نگارستان، كتابي اخلاقي ـ عرفاني است كه به تقليد از گلستان سعدي نگاشته شده است. كتاب، مشتمل بر هفت باب است: در صيانت و پرهيزگاري؛ در مكارم اخلاق؛ در حُسن معاشرت؛ در عشق و محبّت؛ در وعظ و نصيحت؛ در فضل و رحمت؛ در فوائد متفرّقه. اگرچه نثر آن به پاي گلستان نميرسد، امّا داراي نكات و فوايد فراوان ادبي است. اين نوشتار، در درجۀ اوّل، با تحقيق بر روي نسخۀ خطّي نگارستان و در درجۀ بعد، با تكيه بر كتب تذكره و تاريخ ادبيات متقدّم و متأخّر، به معرّفي معين الدين جويني و كتابش پرداخته است. مقاله، با معرّفي نويسنده (جوينى) آغاز مي‌‌شود و سپس اطلاعات موجود در بارۀ نام و لقب، تخلّص، تولّد و مرگ، استادان، ممدوحان، آثار، و ويژگي‌هاي اعتقادي و مذهبي وي، دسته‌بندي، تحليل و در تطبيق با متن نگارستان، راستي‌آزمايي يا تكميل مي‌‌شوند. در ادامه، موضوعاتي چون: انتساب كتاب نگارستان به مؤلّف، سبب نگارش كتاب، سبب نامگذاري كتاب به «نگارستان»، تخلّص كتاب، مطالب و مضامين كتاب، و جايگاه علمى كتاب، با محور قرار گرفتن شواهد متن، بررسي شده است.

Sadi established a style of prose and poetry by writing GolestÁn in 656 AH which has so far had many followers. JowainÐ’s NegÁrestÁn, was written in 735 AH 79 years after Sadi's GolestÁn. This book, after the Majd KhafÐ’s Rowzeh khold, may be considered as the second and nearest to the era of writing GolestÁn. NegÁrestÁn is a book of moral teachings and mysticism, written in imitation of Sadi's GolestÁn. The book consists of seven chapters: on Guardianship and Virtue; on Noble Characters; on Good Communication; on Love and Affection; on Preaching and Conscience; on Grace and Mercy; and Miscellaneous Benefits. Although its prose is not as great as GolestÁn, it is filled with historical points and information. This study deals firstly with the investigation of the manuscript of Moein al-DÐn JowainÐ’s NegÁrestÁn and secondly with Moein al-DÐn JowainÐ and his book, based on biographies and early and modern literature books. The authors of the present paper first give an account of the author Moein al-DÐn JowainÐ, then come up with existing information about his name and nickname, pseudonym, birth and death, professors and endorsers of works; and his religious character and beliefs. They then classify, analyze and verify the available data. Based on the textual evidences, they review topics such as: NegÁrestÁn’s attribution to the author, the writing of NegÁrestÁn, why book named "NegÁrestÁn", pseudonym of books, articles and book themes, genre of books, scientific status of NegÁrestÁn.