تحليل ساختاري داروشناسي در كتاب «الابنيه عن حقايق الادويه» نوشته ابومنصور موفق بن علي هروي، داروساز و پزشك ايراني سده 4 و 5 هجري قمري

ابومنصور موفق بن علي هروي، داروساز و پزشك ايراني (سده 4 و 5 هجري قمري - 10 و 11 ميلادي)، نويسنده اولين فرهنگ دارويي شناخته شده به زبان فارسي با عنوان "الابنيه عن حقايق الادويه" است. پژوهش هاي انجام شده درخصوص اين كتاب، عمدتا متكي بر بررسي واژگان از نگاه ساختار زباني است؛ اما در زمينه استخراج واژگان دارويي و در حوزه مطالعات تاريخ داروسازي، اقدامي صورت نگرفته است. لذا هدف از اين مطالعه، تبيين محتواي كتاب الابنيه در دانش داروشناسي و تشريح ساختارهاي مورد نظر هروي در تقسيمات دارويي است. مواد و روش ها مطالعه حاضر، با رويكرد مروري و روش تحليل محتواي كيفي و كمي در حوزه مطالعات كتابخانه اي و متكي بر كتاب الابنيه انجام شده است. يافته ها اين بررسي امكان تدوين ساختار دارو شناسي در انديشه هروي را فراهم آورد. در كتاب الابنيه 584 عنوان دارو معرفي و بررسي شده است. چگونگي ارائه و معرفي اين داروها نشان داد كه در انديشه هروي پنج ساختار كلان شامل تقسيم داروها بر اساس ماهيت و كاركرد، منافع و مضرات، مزاج و طبايع دارويي، منشاء دارويي و در نهايت، وابستگي جغرافيايي داروها وجود داشته است. همچنين داده هاي اين بررسي در مقايسه با كتاب ذخيره خوارزمشاهي اثر سيد اسماعيل جرجاني نشان داد كه دانش داروشناسي در حوزه ساخت داروهاي تركيبي و نيز گستره داروشناسي، از قرن چهار تا قرن ششم هجري قمري پيشرفت داشته است. نتيجه گيري نوع ارائه مطالب و معرفي داروها از سوي هروي نشان مي دهد كه وي انديشه اي نظام مند درخصوص داروشناسي داشته است. اين نظام مندي هم در مقدمه هروي و هم در معرفي داروها، آشكار است.