نقش طب سنتي و فيزيولوژي انساني بر معماري حمام ايراني(نمونه موردي: حمام كه يار ده دشت، حمام علي قلي آقا اصفهان، حمام وكيل شيراز و حمام بكان بهبهان)

حمام هاي ايراني، بخشي افتخارآميز از هنر معماري ايران هستند كه زبان گويايي از فرهنگ غني ايرانيان است. حمام يكي از كاربردي ترين، فني ترين و متنوع ترين عناصر معماري ايران است كه متاسفانه اطلاعات موجود پيرامون آن، بيشتر جنبه فرهنگي و اجتماعي دارد و معماري آن از بعد فضايي درماني، به دليل تعداد اندك پژوهش هاي ميان رشته اي، كمتر مورد توجه قرار گرفته است. در اين راستا تحقيق حاضر با رجوع به منابع معتبر طب سنتي، به رابطه عناصر حمام هاي ايراني با مسئله پيشگيري و درمان و نيز چگونگي شكل گيري حمام در گرو تعادل اركان اربعه، مزاج و اخلاط مي پردازد. با توجه به اينكه تبيين نظام سلسله مراتب حمام بر مبناي كاركردهاي بهداشتي و درماني بوده است، هدف اين تحقيق، مطالعه اين فرضيه است كه معماري حمام هاي ايراني از ادوار پيش از اسلام و سپس در دوران اسلامي، در راستاي حفظ سلامتي و يا درمان شكل گرفته است. مواد و روش ها مقاله حاضر بر آن است از روزنه متون تاريخي و طبي در باب درمان و معماري، پيوند ميان اين دو را در حمام ايراني با تكيه بر مطالعات كتابخانه اي و بررسي ميداني، توصيف و تحليل كند. يافته ها با بررسي نمونه حمام هاي پيش از اسلام و سپس در دوران اسلامي، مي توان گفت حمام هاي ايراني با توجه به اعتدال ساختار دو وجهي بدن و نفس انسان، با كاركرد درماني شكل گرفته اند. در اين حمام ها از مفاهيم و مباني مشترك طبيعت، انسان و محيط مصنوع و اصل سلسله مراتب با توجه به مزاج و اركان و امور طبيعيه كه همراه با تغيير تدريجي در حمام است، استفاده شده است. نتيجه گيري بنظر مي رسد يك رابطه دوسويه بين شكل، ساختار و عناصر حمام هاي ايراني و سلامت انسان وجود داشته كه در راستاي حفظ سلامتي و درمان شكل گرفته است؛ از اين رو تحقيق حاضر، فرضيه ارائه شده را تاييد مي نمايد.