رده‌بندي وضعيت عوامل خطر بيماري‌هاي غيرواگير در استان‌هاي مختلف ايران با استفاده از روش‌هاي چند متغيره عاملي

بيماري‌هاي غيرواگير به متغيرهاي خطرزا مثل مصرف دخانيات، تغذيه نامناسب و نبود تحرك بدني وابسته هستند. هدف از اين مطالعه، به‌كارگيري روش عاملي در استخراج شاخص تلفيق يافته‌اي از متغيرهاي خطرزا و رتبه‌بندي استان‌ها براساس آن مي‌باشد. مواد و روش‌ها: داده‌هاي اين مطالعه، شامل 20 متغير خطرزا به تفكيك استان و جنسيت در افراد گروه سني 15 تا 64 سال، برگرفته از گزارش سازمان نظارت عوامل خطر بيماري‌هاي غيرواگير در ايران در سال 1388 مي‌باشد. تحليل عاملي، با به‌كارگيري روش مؤلفه‌هاي اصلي، جداگانه براي مردان و زنان انجام گرفت. در نهايت با محاسبه امتيازات عاملي براساس عامل اول، استان‌ها رتبه‌بندي شدند. نتايج: براساس عامل اول، براي مردان، به‌ترتيب استان‌هاي آذربايجان شرقي، قم، اردبيل و مازندران بيشترين خطر ابتلا به بيماري‌هاي غيرواگير و استان‌هاي سيستان و بلوچستان، خراسان جنوبي، كرمان و هرمزگان كمترين خطر را داشتند. در زنان، به‌ترتيب استان‌هاي مازندران، قم، كرمانشاه و آذربايجان شرقي بيشترين خطر و استان‌هاي سيستان و بلوچستان، خراسان جنوبي، چهارمحال و بختياري و هرمزگان كمترين خطر را داشتند. نتيجه‌گيري: نتايج حاصل از اين مطالعه نشان داد كه تجزيه و تحليل عاملي به‌خوبي مي‌تواند سيماي خطر ابتلا به بيماري‌هاي غيرواگير را در استان‌هاي مختلف ايران نشان دهد. همچنين براساس نتايج مطالعه حاضر استان‌هايي كه خطر بالاتري در ابتلا به بيماري‌هاي غيرواگير دارند نيازمند توجه بيشتر مسئولين جهت ارايه آموزش‌هاي تغذيه‌اي و بهداشتي هستند.

Non-communicable diseases are related to the risk factors such as smoking, inappropriate nutrition and lack of physical activity. The purpose of this study was to use factor analysis for obtaining the scale of combined risk factors, to rank the provinces based on it. Methods: The data of this study were included 20 risk factors according to province and sex among 15-64 year-old subjects. This data were extracted from the report of the non-communicable diseases risk factors surveillance of Iran in 2009. We used the principal component method of factor analysis for men and women, separately. Finally we ranked the provinces by calculated scores of the first factor. Results: Based on the first factor, for men, East Azerbaijan, Qom, Ardebil and Mazandaran provinces had the highest morbidity risk for non-communicable diseases and Sistan and Baluchistan, South Khorasan, Kerman and Hormozgan provinces had the lowest risk, respectively. Also, among women, Mazandaran, Qom, Kermanshah and eastern Azerbaijan provinces had the highest morbidity risk of non-communicable diseases and Sistan and Baluchistan, South Khorasan, Hormozgan provinces had the lowest risk, respectively. Conclusion: The results showed that factor analysis could show very well the risk of noncommunicable diseases in different provinces of Iran. Based on the results, the provinces which had higher incidence of morbidity of non-communicable diseases need more attention to nutrition and health education.