تحليل نعت حضرت مصطفي(ص) در قصايد خاقاني

نعت حضرت رسول اكرم(ص) از زمان ظهور اسلام، هم فصل مشترك مذهبي– ادبي فرقه‌هاي مختلف دين اسلام است و هم فتح‌الباب ديوان‌هاي اغلب شاعران عربي و فارسي است. در بلاغت فارسي و عربي، نعت، زيرگونة مدح معرفي شده است. خاقاني شرواني يكي از شاعران مداح زبان فارسي‌ است كه در ديوان خود و به‌ويژه در قصايدش، نعتيّه‌هاي فراواني در قالب مدح سروده است. اين پژوهش مي‌كوشد به روش تحليلي- توصيفي در قلمرو قصايد خاقاني، روشن كند كه نعتيّه‌هاي وي داراي چه ساختار و مضموني است و چه اغراض و ابزاري در اين زيرگونة ادبي- بلاغي وجود دارد. با تأمل و دقّت در نعتيّه‌هاي فراوان خاقاني دريافتيم كه اين زيرگونة ادبي داراي مضامين و درون‌مايه‌هاي ژرف ديني است كه با كمال صداقت و رعايت معيارهاي اخلاقي، مستند به تاريخ، به دور از اغراق‌هاي افراطي و با هدف التجا و تمسك به حضرت رسول(ص) در لحظات دشوار، شناسايي معارف و آموزه‌هاي ديني و مذهبي و ... سروده شده است.

Praising the Prophet Muhammad (PBUH) has been a common religious-literary ritual in different Islamic sects and the introduction of many Divans by the Persian and Arab poets since the rise of Islam. Praising (Na'et) is introduced as the subspecies of eulogy (Mad'h) in Persian and Arabic rhetoric. Khāghāni Shirvani is one of the prominent Persian panegyrists who has composed many praising (Na'tiyya) in eulogy format in his works, especially in his odes. It has been tried to clarify, through a descriptive-analytic method, the structure and the content of his praising poems and to show what kind of possibilities and intentions are in this rhetoric-literary subspecies. Deliberating and scrutinizing in several praising works of Khāghāni we found that this literary subspecies has profound religious themes and contents that are composed honestly, respectful to ethical standards, historically documented, far from extreme exaggeration, with the aim of seeking the help of the holy prophet (PBUH) in difficulties and to understand religious teachings.