عنوان مقاله :
بررسي بسامدي اختيارات وزني در قصيده‌هاي ناصرخسرو
پديد آورندگان :
عيدگاه طرقبهي، وحيد دانشگاه تهران - گروه زبان و ادبيات فارسي
كليدواژه :
عروض , اختيارات شاعري , تسكين , قلب , سبك فردي , شعر كهن پارسي , وزن شعر ناصرخسرو
چكيده فارسي :
وزن شعر ناصرخسرو هميشه موردتوجه اديبان و شعرپژوهان بوده است و همواره اين شاعر را با ويژگي‌هاي وزني خاصش ميشناخته اند. با اينهمه، كمتر پژوهش كاملي دربارة ويژگي‌هاي وزني شعر او صورت گرفته است. در اين جستار كوشش در آن بوده است تا با بررسي دقيق بيت‌بيت شعر ناصرخسرو، دگرگوني‌هاي وزنياي كه در شعرش رخ داده‌است، شناسايي و دستهبندي شود و با بهدستدادن بسامد هركدام از دگرگوني‌ها، تصوير دقيق‌تري از سبك فردي اين شاعر فراهم آيد. مهم‌ترين دگرگوني وزني در شعر ناصرخسرو تبديل دو هجاي كوتاه به يك هجاي بلند است كه در برخي از كتابهاي عروضي با نام تسكين شناخته مي‌شود و در شعر او از دو جهت برجسته است؛ يكي از جهت بسامد بسيار زياد آن، و ديگري از جهت مواضع رخداد آن در زنجيرة عروضي بيت. اين بررسي همچنين گامي است براي تدوين قواعد نامدوّن عروض كهن پارسي كه طبيعتاً ملاك‌هاي كار خود را بيشتر در متن‌هاي كهن مي‌جويد تا سخنان عروض‌نويسان. از مهم‌ترينِ اين قواعدِ نامدوّن، مي‌توان به امكان استفاده از تسكين در ركن نخست مصراع اشاره كرد كه تاكنون كمتر بدان اشارت رفته و هنوز به كتابهاي عروض وارد نشده است
چكيده لاتين :
Although less complete research has been accomplished on the rhythm of Naser Khosrow's poems, literary scholars and poetry researchers has always paid attention to the rhythm of his poems and has always known him by the rhythmic features of his poetry. Through a careful analysis on each verses of Naser Khosrow, it has been trying in present essay; to find and categorize the rhythmic variations have happened in his poems and to provide a more accurate image of his personal style reviewing the frequency of these variations. The most important rhythmic variation in Naser Khosrow's poetry is converting two short syllables in to a long syllable, what is called Relief in some prosodic books and is outstanding in his poetry for two reasons: first, for its high frequency; and second, for its position in prosodic chain of the verse. This study is also a step to codify the rules of ancient Persian prosody that naturally seek their criteria in old texts instead of the words of prosodists. Of the most important none-codified rules can point to the use of Relief in the first pillar of hemistich that has not yet pointed to and have not entered in the books of prosody.
