پرواز يا پروار؟ تأملي در بيت‌هايي از خاقاني

هرچند تا با اكنون چند تصحيح از ديوان خاقاني شرواني به فرجام رسيده و تحقيقات و مقالات بسياري در باب شناخت اين شاعر ديرآشنا و تصحيح و شرح آثار وي نوشته شده است، هنوز هم بيت­هاي بسياري در ديوان خاقاني مي­توان يافت كه اشكال در ضبط و احتمال تصحيف، آنها را از لحاظ معنايي دستخوش اختلال كرده و ارزش­هاي بلاغي و ادبي‌شان را نيز يكسره از ميان برده است. به نظر مي­رسد يكي از معيارها و روش‌هايي كه امروزه مي­توان در تصحيح شعرها و نوشته‌هاي خاقاني از آن بهره برد، تصحيح آثار خاقاني بر پايۀ آثار خود وي است. در اين جستار، تصحيف فراگيرِ «پروار» به «پرواز» كه در چند بيت از ديوان و نيز در تحفۀ‌العراقين و منشآت رخ داده، تصحيح و بررسي شده است و كوشش شده بر پايۀ يافتنِ ابيات و مضمون­هاي همسان در آثار خاقاني و ساير شاعران ادب فارسي، پيشنهادهايي براي تصحيح و توضيحِ اين بيت­ها آورده شود.

Although some corrections have already been made to Khāghāni Shirwani's Divan and many researches have been accomplished to know this famous poet and the other works about him, many verses can be found in his Divan that might be semantically disturbed and their rhetorical and literary values have been completely eliminated due to a mistake in recording or editing. Correcting Khāghāni's works on the basis of his own works seem being one of the criteria and methods can be used today in correcting his poems. The general editing of Parvār in to Parvāz, occurred in some of his divan's verses, Tohfat al-A'erfin and Munshaat have been analyzed and corrected and it has been tried to suggest some new corrections based on other verses and similar themes in the of Khāghāni and other persian poets